Ως Αιγυπτιώτης Έλληνας έχω μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τον Απόδημο Ελληνισμό. Έτσι, οι ιστορίες περί τον Τσοχώνη, την Αφρική και την εκεί επιτυχημένη επιχειρηματική του δραστηριότητα, με την παράλληλη κλήση πολλών συμπατριωτών του για να εργαστούν κοντά του, μου κίνησε το ενδιαφέρον. Και επειδή σε μια χώρα που όλοι ξεχνούν, κάποιοι πρέπει να θυμούνται, ας καταγράψουμε ορισμένα σπαράγματα τούτης της πλούσιας ιστορίας.

Ο Γιώργος Τσοχώνης γεννήθηκε στη λακωνική Βαμβακού το 1852. Το 1870 αναζητώντας την τύχη του στην Αφρική, αρχίζει να εργάζεται στον εμπορικό οίκο Fisher & Randall στη Freetown της Σιέρρα Λεόνε, όπου το 1879 μαζί με το Σκωτσέζο George Paterson ιδρύουν την εταιρία Paterson Zochonis, γνωστή στην περιοχή ως "The Two George", που έμελε να εξελιχθεί σ΄ ένα μεγάλο εμπορικό οίκο.

Το 1899 η εταιρία ανοίγει το πρώτο υποκατάστημα στη Νιγηρία, για να ακολουθήσουν αυτά της Λιβερίας και της Γουϊνέας, ενώ σε μικρό χρονικό διάστημα θα εξαπλωθεί σε όλες τις χώρες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή και κυρίως στο Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη και την Υεμένη οι λίγοι Έλληνες που βρίσκονταν στις χώρες αυτές προσλήφθηκαν ως πράκτορες της εταιρίας. Το 1884 ανοίγει γραφείο στο Λίβερπουλ, με στόχο τις εξαγωγές προϊόντων της Δυτικής Αφρικής (καφές, δέρματα, ξυλεία, φιστίκια και προϊόντα φοίνικα) προς την Ευρώπη και εισαγωγές υφασμάτων και ειδών διατροφής από την Ευρώπη στη Δ. Αφρική. Το 1886 τα γραφεία μεταφέρονται στο Μάντσεστερ, όπου παραμένουν ως τις μέρες μας.

Το 1929 πεθαίνει άγαμος και άτεκνος ο Γιώργος Τσοχώνης, για να τον διαδεχθεί ο ανιψιός του Κωνσταντίνος Π. Τσοχώνης συνεχίζοντας τον επιτυχημένο κύκλο εργασιών της εταιρίας, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Β΄π.π. Ο George Paterson παραμένει στη διοίκηση της εταιρείας μέχρι το 1932, οπότε άκληρος χωρίς άλλους κληρονόμους, παραχωρεί τις μετοχές του στην οικογένεια Τσοχώνη, για να πεθάνει το 1939. Μετά τον Κωνσταντίνο Τσοχώνη που πέθανε το 1952 αναλαμβάνει ο εξάδελφος του Αλέκος Λούπος, ο οποίος αποσύρεται το 1976 για να τον διαδεχθούν ο Ιωάννης Τσοχώνης (γιος του Κωνσταντίνου Τσοχώνη) ως πρόεδρος και ο Βασίλης Σπουδέας ως διευθύνων σύμβουλος. Σήμερα, αν και εισηγμένη στο χρηματιστήριο, το 65% των μετοχών της εταιρίας ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια Τσοχώνη, της οποίας η τέταρτη γενιά βρίσκεται επικεφαλής του ομίλου και συγκεκριμένα ο Α.Τζ. Γκριν, ανιψιός του σερ Τζον Τσοχώνης, που αποχώρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Στην ηγεσία της εταιρείας βρίσκουμε επίσης και τους Αλέξη Κανέλλη ως ανώτατο εκτελεστικό διευθυντή του Ομίλου και το Γιάννη Παντελίρη ως Supply Chain Director.

Στα 1948 η εταιρεία κτίζει το πρώτο εργοστάσιο σαπωνοποιίας στη Νιγηρία, το 1953 μπαίνει στο χρηματιστήριο του Λονδίνου με την πλειοψηφία των μετοχών της να ανήκει στην οικογένεια Τσοχώνη, το 1969 μία μεταποιητική μονάδα δημιουργείται στη Γκάνα, το 1970, εξαγοράζει στην Αγγλία την φαρμακευτική Roberts Laboratories Ltd of Bolton, το 1973 εισέρχεται ταυτόχρονα στις αγορές απορρυπαντικών και ψυγείων στη Νιγηρία, τo 1975 με την εξαγορά της Cussons Group Limited αποκτά νέες σειρές προϊόντων σαπουνιού και προσωπικής φροντίδας, όπως τα Imperial Leather, που γρήγορα γίνονται κορυφαίες στο είδος τους, το 1976 ξεκινά την παραγωγή σαπουνιών στη Μελβούρνη, το 1977 αποκτά την Μινέρβα Α.Ε. μια από τις σημαντικότερες ελληνικές εταιρίες παρασκευής βρώσιμων ελαίων και λιπών που εξάγει προϊόντα σε 42 αγορές (η οποία το 2009 επένδυσε στην αγορά των τυροκομικών προϊόντων, αγοράζοντας μάλιστα την παραγωγική τυροκομική υποδομή της ΦΑΓΕ ΑΕ στα Ιωάννινα), το 1983 αγοράζει το πρώτο της εργοστάσιο σαπουνιού στην Κένυα και το 1985 ξεκινά την παραγωγή στο Pathumthani της Ταϊλάνδης, το 1988 δημιουργεί παράρτημα στην Ινδονησία, το 1993 αγοράζει την κρατική Pollena Wroclaw και το 1995 την Pollena Uroda στην Πολωνία, το 2002 μετονομάζεται σε  Paterson Zochonis Cussons Plc, το 2003 σε κοινοπραξία με την Glanbia Plc δημιουργούν την Nutricima και εισέρχεται στην προμήθεια γάλατος εβαπορέ και σε σκόνη στη Νιγηρία, το 2004 αποκτά την επιχείρηση προϊόντων περιποίησης μαλλιών Charles Worthington, το 2008 την The Sanctuary Spa, το 2010 την St Tropez και εισέρχεται σε κοινοπραξία με την Wilmar International για την κατασκευή ενός διυλιστηρίου φοινικέλαιου στη Νιγηρία, ενώ το 2012 αποκτά την Fudge.

Σήμερα η PZ Cussons Plc, μετά τη ραγδαία ανάπτυξη της στην Αφρική, επεκτείνεται σε όλες τις ηπείρους φτάνοντας να είναι μια μεγάλη πολυεθνική δύναμη, με έδρα τη Βρετανία και με προϊόντα ηγέτες στις κατηγορίες σαπουνιών, απορρυπαντικών και ειδών προσωπικής φροντίδας.

Αξίζει τέλος να σημειωθούν τα εξής : Ο σερ Τζον Τσοχώνης, με χαρτοφυλάκιο 274 εκατομμυρίων λιρών, βρίσκεται στη θέση 289 των πιο πλούσιων κατοίκων της Βρετανίας. Από τότε δε που ανέλαβε τη διεύθυνση του ομίλου επανασυνδέθηκε με την ιδιαίτερη πατρίδα της οικογένειας του, τη Βαμβακού – εκεί που ο Γιώργος Τσοχώνης είχε κτίσει έναν υπερσύγχρονο ξενώνα – και επί χρόνια ο Όμιλος ήταν ίσως η μοναδική ξένη εταιρεία με τα περισσότερα στελέχη ελληνικής καταγωγής, τα οποία μάλιστα είχαν ως κοινό σημείο πως σχεδόν όλοι κατάγονταν από την ευρύτερη περιοχή της Σπάρτης. Παράλληλα, χαρακτηρίζεται ως ένας μοντέρνος φιλάνθρωπος, ο οποίος μέσω του Zochonis Charitable Foundation που ίδρυσε το 1997, έχει βοηθήσει σε πολλές περιπτώσεις, όπως με τις 350.000 λίρες που δόθηκαν στο Δήμο του Μάντσεστερ μετά τη βομβιστική επίθεση του ΙΡΑ. Για όλες αυτές μάλιστα τις υπηρεσίες του έλαβε τον τίτλο του σερ το 1997.

Πηγές: Εφημερίδα "Investors Chronicle" 10/5/10 – Εφημερίδα "Manchester Evening News" 9/5/06 – Εφημερίδα "Βήμα" 14/12/08, Εφημερίδα "Έθνος" 4/5/12 – Εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" 21/6/09 – www.pzcussons.com – www.mosi.org.uk – omogeneia.ana.mpa.gr – www.minerva.com –  www.gracesguide.co.uk

Στις φώτο
Α) Το εργοστάσιο και το σπίτι του Τσοχώνη στο Λάγος της Νιγηρίας στα 1912,
Β) Παλιό κτίσμα της εταιρείας στο Bonthe της Σιέρρα Λεόνε