«Όλα τα εγκλήματα είναι χυδαία, όπως και κάθε χυδαιότητα είναι έγκλημα»
Oscar Wilde
Η όποιου είδους καταστροφή, ειδικά όταν υπάρχουν κι ανθρώπινα θύματα, είτε πρόκειται για φυσική καταστροφή (σεισμός, πυρκαγιά, πλημμύρα κ.λ.π) είτε για ανθρωποπροκαλούμενη τραγωδία, πέρα από τις εκτεταμένες υλικές ζημιές και τις σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή, τη σωματική υγεία κι αρτιμέλεια των ανθρώπων, αποτελεί για τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκομένους ένα έντονο ψυχοτραυματικό γεγονός το οποίο προκαλεί αντιδράσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Με τα ΜΜΕ να μεταδίδουν ξανά και ξανά τις ίδιες σκηνές του συμβάντος, και μάλιστα επιλέγοντας τις «σκληρότερες» από τις διαθέσιμες, ο κόσμος ζει και ξαναζεί, για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, ανείπωτες καταστάσεις οδύνης. Αυτά τα γεγονότα κι οι εικόνες αντηχούν, και θα αντηχούν, στην ψυχή του ατόμου και τη φαντασία του για καιρό και θα επηρεάζουν τις στάσεις, τις αναπαραστάσεις και την κατανόηση κάθε νέου παρόμοιου γεγονότος.
Η ανασφάλεια, η αίσθηση του κινδύνου ζωής και καταστροφής των περιουσιών και του περιβάλλοντος, δημιουργούν μια ψυχική αναστάτωση ακόμα και σε αυτούς που ζουν μακριά από τις περιοχές που επλήγησαν. Οι πιθανές λανθασμένες ενέργειες των αρχών κι η αδυναμία κάλυψης των προβλημάτων των πληγέντων, που υπερτονίζονται από τα ΜΜΕ, μας φορτίζουν συναισθηματικά. Έτσι, όλοι μένουμε με ένα πικρό αίσθημα ότι ο καθένας με τη σειρά του μπορεί να βρεθεί στον κυκλώνα ενός τέτοιου γεγονότος και να μείνει «λαβωμένος» κι αβοήθητος. Κάτι τέτοιο εντείνει το αίσθημα ανασφάλειας και παράλληλα πυροδοτεί ψυχολογικές αντιδράσεις που εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορούν να καταστούν θρυαλλίδες ψυχοσωματικών ξεσπασμάτων και συνεπώς ανεξέλεγκτες.
Τις περισσότερες φορές οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις δεν είναι τόσο απόρροια του αριθμού των θυμάτων που προκαλούν οι μαζικές καταστροφές, όσο αποτέλεσμα της αιφνιδιαστικής κοινωνικής κι οικολογικής αναστάτωσης (στην περίπτωση φυσικών καταστροφών) αφού, εκτός των άλλων, περιβάλλονται από μυστήριο και προξενούν δέος. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, το σπίτι που για το κάθε άτομο αποτελεί χώρο προστασίας κι ασφάλειας, καθίσταται απειλητικό κι επικίνδυνο, ένα είδος θανάσιμης παγίδας. Στη συνέχεια μαζί με αυτό «χανεται» και μέρος της ψυχολογικής «ταυτότητας» του ατόμου.
Σε όλες τις περιπτώσεις των καταστροφών, η ποιότητα, η ένταση κι η διάρκεια των ψυχολογικών αντιδράσεων καθορίζονται από τους κάτωθι παράγοντες:
● Έκταση και διάρκεια της καταστροφής.
● Αριθμό θυμάτων κι έκταση υλικών ζημιών.
● Προσωπικότητα του ατόμου.
● Προηγούμενες εμπειρίες του.
● Υποκειμενική αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης.
● Ετοιμότητα κι αποτελεσματικότητα των κρατικών υπηρεσιών.
● Οργάνωση κι αλληλοσυμπαράσταση των πληγέντων.
● Παροχή εξωτερικής βοήθειας.
Πιο συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση της καταστροφής, τόσο πιο έντονες είναι οι ψυχολογικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές ποικίλουν από άτομο σε άτομο ανάλογα με την αντίληψη του γεγονότος, πράγμα που διαμορφώνεται από γνωσιακούς και χαρακτηριολογικούς παράγοντες. Παλαιότερες εμπειρίες φυσικών καταστροφών οδηγούν είτε στην πλήρη ψυχολογική κατάρρευση του ατόμου, είτε στην απευαισθητοποίησή του.
Τα αναμενόμενα συναισθήματα μετά από τις καταστροφές είναι: φόβος (π.χ. απώλειας ελέγχου), αίσθημα ανημπορίας (σε τέτοιες κρίσεις αναδεικνύεται η ανθρώπινη δύναμη), θλίψη (για την κάθε είδους απώλεια), ενοχή (π.χ. για το ότι γλίτωσαν εκείνοι και όχι οι άλλοι), ντροπή (π.χ. γιατί δεν αντέδρασαν όπως θα ήθελαν), θυμός («γιατί σε μένα;»), αναβίωση ανάλογων μνημών απώλειας ή τραυμάτων κλπ. Επίσης, οξεία αντίδραση stress, μετατραυματική συνδρομή stress, κρίσεις πανικού, μαζική «υστερία», αναβίωση φοβιών, άγχος και κατάθλιψη είναι αναμενόμενα.
Ορισμένα από τα «αποτυπώματα» ενός τραγικού γεγονότος στην ψυχολογία μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που τα ζει από κοντά, είναι το έντονο στρες, η κατάθλιψη, η αϋπνία, μια συνεχής ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης, χρήση αλκοόλ και ψυχοτρόπων φαρμάκων, καθώς κι υστερική άρνηση της πραγματικότητας.
Τέλος, όσο η κοινωνική ομάδα δεν βρίσκεται σε συνοχή κι ετοιμότητα, όσο η κρατική βοήθεια είναι ανεπαρκής, τόσο οι αντιδράσεις σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου είναι εντονότερες.
Εκτός των βραχυπρόθεσμων συνεπειών, υφίστανται κι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των μαζικών καταστροφών στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, με κυριότερη αυτή του «μετατραυματικού συνδρόμου» (PTSD). Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία τόσο την παρακολούθηση όσο και την υποστήριξη των πασχόντων από ειδικούς.
Η ψυχική ανασυγκρότηση θα επέλθει σταδιακά με:
● Την αποκατάσταση της ομαλής οικογενειακής ζωής
● Την παροχή σαφών οδηγιών και λύσεων στα προβλήματα
● Την αποφυγή εντάσεων κι απαιτητικών κουραστικών δραστηριοτήτων
● Την υποστήριξη και την οικονομική βοήθεια μέσω διαδικασιών που δεν θα δημιουργούν νέο στρες και ταλαιπωρία
● Την υποστήριξη από ειδικούς (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κλπ)
Ο κάθε άνθρωπος που βίωσε μια καταστροφή χρειάζεται να δουλέψει πολύ με τον εαυτό του για να το ξεπεράσει.
Ο σοβαρός ψυχολογικός τραυματισμός όλου του πληθυσμού θα ξεπεραστεί κι οι πληγέντες θα επανέλθουν στην ομαλή καθημερινότητά τους εάν κι εφόσον ενεργοποιηθεί η ψυχική ανθεκτικότητα τους και τα κρατικά μέτρα υποστήριξης έχουν πληρότητα και δεν αυξάνουν τη σύγχυση και τη ταλαιπωρία των πασχόντων.
Αφιερωμένο στα 57 αθώα θύματα της κρατικο-επιχειρηματικής αναλγησίας.
* Δρ. Νίκος Πόρτολας
Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. – BSc.Ψυχολογίας,
MSc. Διοίκησης Μονάδων Υγείας,
PhD. Κοινωνικής Ψυχολογίας
Συγγραφέας του : «17 στιγμιότυπα ζωής»
Ψυχική υγεία και καταστροφές
Μοιράσου το άρθρο:
10-03-2023
Γράφει ο Δρ. Νίκος Πόρτολας
«Όλα τα εγκλήματα είναι χυδαία, όπως και κάθε χυδαιότητα είναι έγκλημα»
Oscar Wilde
Η όποιου είδους καταστροφή, ειδικά όταν υπάρχουν κι ανθρώπινα θύματα, είτε πρόκειται για φυσική καταστροφή (σεισμός, πυρκαγιά, πλημμύρα κ.λ.π) είτε για ανθρωποπροκαλούμενη τραγωδία, πέρα από τις εκτεταμένες υλικές ζημιές και τις σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή, τη σωματική υγεία κι αρτιμέλεια των ανθρώπων, αποτελεί για τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκομένους ένα έντονο ψυχοτραυματικό γεγονός το οποίο προκαλεί αντιδράσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Με τα ΜΜΕ να μεταδίδουν ξανά και ξανά τις ίδιες σκηνές του συμβάντος, και μάλιστα επιλέγοντας τις «σκληρότερες» από τις διαθέσιμες, ο κόσμος ζει και ξαναζεί, για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, ανείπωτες καταστάσεις οδύνης. Αυτά τα γεγονότα κι οι εικόνες αντηχούν, και θα αντηχούν, στην ψυχή του ατόμου και τη φαντασία του για καιρό και θα επηρεάζουν τις στάσεις, τις αναπαραστάσεις και την κατανόηση κάθε νέου παρόμοιου γεγονότος.
Η ανασφάλεια, η αίσθηση του κινδύνου ζωής και καταστροφής των περιουσιών και του περιβάλλοντος, δημιουργούν μια ψυχική αναστάτωση ακόμα και σε αυτούς που ζουν μακριά από τις περιοχές που επλήγησαν. Οι πιθανές λανθασμένες ενέργειες των αρχών κι η αδυναμία κάλυψης των προβλημάτων των πληγέντων, που υπερτονίζονται από τα ΜΜΕ, μας φορτίζουν συναισθηματικά. Έτσι, όλοι μένουμε με ένα πικρό αίσθημα ότι ο καθένας με τη σειρά του μπορεί να βρεθεί στον κυκλώνα ενός τέτοιου γεγονότος και να μείνει «λαβωμένος» κι αβοήθητος. Κάτι τέτοιο εντείνει το αίσθημα ανασφάλειας και παράλληλα πυροδοτεί ψυχολογικές αντιδράσεις που εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορούν να καταστούν θρυαλλίδες ψυχοσωματικών ξεσπασμάτων και συνεπώς ανεξέλεγκτες.
Τις περισσότερες φορές οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις δεν είναι τόσο απόρροια του αριθμού των θυμάτων που προκαλούν οι μαζικές καταστροφές, όσο αποτέλεσμα της αιφνιδιαστικής κοινωνικής κι οικολογικής αναστάτωσης (στην περίπτωση φυσικών καταστροφών) αφού, εκτός των άλλων, περιβάλλονται από μυστήριο και προξενούν δέος. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, το σπίτι που για το κάθε άτομο αποτελεί χώρο προστασίας κι ασφάλειας, καθίσταται απειλητικό κι επικίνδυνο, ένα είδος θανάσιμης παγίδας. Στη συνέχεια μαζί με αυτό «χανεται» και μέρος της ψυχολογικής «ταυτότητας» του ατόμου.
Σε όλες τις περιπτώσεις των καταστροφών, η ποιότητα, η ένταση κι η διάρκεια των ψυχολογικών αντιδράσεων καθορίζονται από τους κάτωθι παράγοντες:
● Έκταση και διάρκεια της καταστροφής.
● Αριθμό θυμάτων κι έκταση υλικών ζημιών.
● Προσωπικότητα του ατόμου.
● Προηγούμενες εμπειρίες του.
● Υποκειμενική αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης.
● Ετοιμότητα κι αποτελεσματικότητα των κρατικών υπηρεσιών.
● Οργάνωση κι αλληλοσυμπαράσταση των πληγέντων.
● Παροχή εξωτερικής βοήθειας.
Πιο συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση της καταστροφής, τόσο πιο έντονες είναι οι ψυχολογικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές ποικίλουν από άτομο σε άτομο ανάλογα με την αντίληψη του γεγονότος, πράγμα που διαμορφώνεται από γνωσιακούς και χαρακτηριολογικούς παράγοντες. Παλαιότερες εμπειρίες φυσικών καταστροφών οδηγούν είτε στην πλήρη ψυχολογική κατάρρευση του ατόμου, είτε στην απευαισθητοποίησή του.
Τα αναμενόμενα συναισθήματα μετά από τις καταστροφές είναι: φόβος (π.χ. απώλειας ελέγχου), αίσθημα ανημπορίας (σε τέτοιες κρίσεις αναδεικνύεται η ανθρώπινη δύναμη), θλίψη (για την κάθε είδους απώλεια), ενοχή (π.χ. για το ότι γλίτωσαν εκείνοι και όχι οι άλλοι), ντροπή (π.χ. γιατί δεν αντέδρασαν όπως θα ήθελαν), θυμός («γιατί σε μένα;»), αναβίωση ανάλογων μνημών απώλειας ή τραυμάτων κλπ. Επίσης, οξεία αντίδραση stress, μετατραυματική συνδρομή stress, κρίσεις πανικού, μαζική «υστερία», αναβίωση φοβιών, άγχος και κατάθλιψη είναι αναμενόμενα.
Ορισμένα από τα «αποτυπώματα» ενός τραγικού γεγονότος στην ψυχολογία μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που τα ζει από κοντά, είναι το έντονο στρες, η κατάθλιψη, η αϋπνία, μια συνεχής ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης, χρήση αλκοόλ και ψυχοτρόπων φαρμάκων, καθώς κι υστερική άρνηση της πραγματικότητας.
Τέλος, όσο η κοινωνική ομάδα δεν βρίσκεται σε συνοχή κι ετοιμότητα, όσο η κρατική βοήθεια είναι ανεπαρκής, τόσο οι αντιδράσεις σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου είναι εντονότερες.
Εκτός των βραχυπρόθεσμων συνεπειών, υφίστανται κι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των μαζικών καταστροφών στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, με κυριότερη αυτή του «μετατραυματικού συνδρόμου» (PTSD). Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία τόσο την παρακολούθηση όσο και την υποστήριξη των πασχόντων από ειδικούς.
Η ψυχική ανασυγκρότηση θα επέλθει σταδιακά με:
● Την αποκατάσταση της ομαλής οικογενειακής ζωής
● Την παροχή σαφών οδηγιών και λύσεων στα προβλήματα
● Την αποφυγή εντάσεων κι απαιτητικών κουραστικών δραστηριοτήτων
● Την υποστήριξη και την οικονομική βοήθεια μέσω διαδικασιών που δεν θα δημιουργούν νέο στρες και ταλαιπωρία
● Την υποστήριξη από ειδικούς (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κλπ)
Ο κάθε άνθρωπος που βίωσε μια καταστροφή χρειάζεται να δουλέψει πολύ με τον εαυτό του για να το ξεπεράσει.
Ο σοβαρός ψυχολογικός τραυματισμός όλου του πληθυσμού θα ξεπεραστεί κι οι πληγέντες θα επανέλθουν στην ομαλή καθημερινότητά τους εάν κι εφόσον ενεργοποιηθεί η ψυχική ανθεκτικότητα τους και τα κρατικά μέτρα υποστήριξης έχουν πληρότητα και δεν αυξάνουν τη σύγχυση και τη ταλαιπωρία των πασχόντων.
Αφιερωμένο στα 57 αθώα θύματα της κρατικο-επιχειρηματικής αναλγησίας.
* Δρ. Νίκος Πόρτολας
Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. – BSc.Ψυχολογίας,
MSc. Διοίκησης Μονάδων Υγείας,
PhD. Κοινωνικής Ψυχολογίας
Συγγραφέας του : «17 στιγμιότυπα ζωής»
Oscar Wilde
Η όποιου είδους καταστροφή, ειδικά όταν υπάρχουν κι ανθρώπινα θύματα, είτε πρόκειται για φυσική καταστροφή (σεισμός, πυρκαγιά, πλημμύρα κ.λ.π) είτε για ανθρωποπροκαλούμενη τραγωδία, πέρα από τις εκτεταμένες υλικές ζημιές και τις σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή, τη σωματική υγεία κι αρτιμέλεια των ανθρώπων, αποτελεί για τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκομένους ένα έντονο ψυχοτραυματικό γεγονός το οποίο προκαλεί αντιδράσεις τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
Με τα ΜΜΕ να μεταδίδουν ξανά και ξανά τις ίδιες σκηνές του συμβάντος, και μάλιστα επιλέγοντας τις «σκληρότερες» από τις διαθέσιμες, ο κόσμος ζει και ξαναζεί, για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, ανείπωτες καταστάσεις οδύνης. Αυτά τα γεγονότα κι οι εικόνες αντηχούν, και θα αντηχούν, στην ψυχή του ατόμου και τη φαντασία του για καιρό και θα επηρεάζουν τις στάσεις, τις αναπαραστάσεις και την κατανόηση κάθε νέου παρόμοιου γεγονότος.
Η ανασφάλεια, η αίσθηση του κινδύνου ζωής και καταστροφής των περιουσιών και του περιβάλλοντος, δημιουργούν μια ψυχική αναστάτωση ακόμα και σε αυτούς που ζουν μακριά από τις περιοχές που επλήγησαν. Οι πιθανές λανθασμένες ενέργειες των αρχών κι η αδυναμία κάλυψης των προβλημάτων των πληγέντων, που υπερτονίζονται από τα ΜΜΕ, μας φορτίζουν συναισθηματικά. Έτσι, όλοι μένουμε με ένα πικρό αίσθημα ότι ο καθένας με τη σειρά του μπορεί να βρεθεί στον κυκλώνα ενός τέτοιου γεγονότος και να μείνει «λαβωμένος» κι αβοήθητος. Κάτι τέτοιο εντείνει το αίσθημα ανασφάλειας και παράλληλα πυροδοτεί ψυχολογικές αντιδράσεις που εάν δεν αντιμετωπιστούν άμεσα μπορούν να καταστούν θρυαλλίδες ψυχοσωματικών ξεσπασμάτων και συνεπώς ανεξέλεγκτες.
Τις περισσότερες φορές οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις δεν είναι τόσο απόρροια του αριθμού των θυμάτων που προκαλούν οι μαζικές καταστροφές, όσο αποτέλεσμα της αιφνιδιαστικής κοινωνικής κι οικολογικής αναστάτωσης (στην περίπτωση φυσικών καταστροφών) αφού, εκτός των άλλων, περιβάλλονται από μυστήριο και προξενούν δέος. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, το σπίτι που για το κάθε άτομο αποτελεί χώρο προστασίας κι ασφάλειας, καθίσταται απειλητικό κι επικίνδυνο, ένα είδος θανάσιμης παγίδας. Στη συνέχεια μαζί με αυτό «χανεται» και μέρος της ψυχολογικής «ταυτότητας» του ατόμου.
Σε όλες τις περιπτώσεις των καταστροφών, η ποιότητα, η ένταση κι η διάρκεια των ψυχολογικών αντιδράσεων καθορίζονται από τους κάτωθι παράγοντες:
● Έκταση και διάρκεια της καταστροφής.
● Αριθμό θυμάτων κι έκταση υλικών ζημιών.
● Προσωπικότητα του ατόμου.
● Προηγούμενες εμπειρίες του.
● Υποκειμενική αντίληψη της σοβαρότητας της κατάστασης.
● Ετοιμότητα κι αποτελεσματικότητα των κρατικών υπηρεσιών.
● Οργάνωση κι αλληλοσυμπαράσταση των πληγέντων.
● Παροχή εξωτερικής βοήθειας.
Πιο συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερη είναι η έκταση της καταστροφής, τόσο πιο έντονες είναι οι ψυχολογικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές ποικίλουν από άτομο σε άτομο ανάλογα με την αντίληψη του γεγονότος, πράγμα που διαμορφώνεται από γνωσιακούς και χαρακτηριολογικούς παράγοντες. Παλαιότερες εμπειρίες φυσικών καταστροφών οδηγούν είτε στην πλήρη ψυχολογική κατάρρευση του ατόμου, είτε στην απευαισθητοποίησή του.
Τα αναμενόμενα συναισθήματα μετά από τις καταστροφές είναι: φόβος (π.χ. απώλειας ελέγχου), αίσθημα ανημπορίας (σε τέτοιες κρίσεις αναδεικνύεται η ανθρώπινη δύναμη), θλίψη (για την κάθε είδους απώλεια), ενοχή (π.χ. για το ότι γλίτωσαν εκείνοι και όχι οι άλλοι), ντροπή (π.χ. γιατί δεν αντέδρασαν όπως θα ήθελαν), θυμός («γιατί σε μένα;»), αναβίωση ανάλογων μνημών απώλειας ή τραυμάτων κλπ. Επίσης, οξεία αντίδραση stress, μετατραυματική συνδρομή stress, κρίσεις πανικού, μαζική «υστερία», αναβίωση φοβιών, άγχος και κατάθλιψη είναι αναμενόμενα.
Ορισμένα από τα «αποτυπώματα» ενός τραγικού γεγονότος στην ψυχολογία μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που τα ζει από κοντά, είναι το έντονο στρες, η κατάθλιψη, η αϋπνία, μια συνεχής ανησυχία, αδυναμία συγκέντρωσης, χρήση αλκοόλ και ψυχοτρόπων φαρμάκων, καθώς κι υστερική άρνηση της πραγματικότητας.
Τέλος, όσο η κοινωνική ομάδα δεν βρίσκεται σε συνοχή κι ετοιμότητα, όσο η κρατική βοήθεια είναι ανεπαρκής, τόσο οι αντιδράσεις σε επίπεδο κοινωνικού συνόλου είναι εντονότερες.
Εκτός των βραχυπρόθεσμων συνεπειών, υφίστανται κι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες των μαζικών καταστροφών στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, με κυριότερη αυτή του «μετατραυματικού συνδρόμου» (PTSD). Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία τόσο την παρακολούθηση όσο και την υποστήριξη των πασχόντων από ειδικούς.
Η ψυχική ανασυγκρότηση θα επέλθει σταδιακά με:
● Την αποκατάσταση της ομαλής οικογενειακής ζωής
● Την παροχή σαφών οδηγιών και λύσεων στα προβλήματα
● Την αποφυγή εντάσεων κι απαιτητικών κουραστικών δραστηριοτήτων
● Την υποστήριξη και την οικονομική βοήθεια μέσω διαδικασιών που δεν θα δημιουργούν νέο στρες και ταλαιπωρία
● Την υποστήριξη από ειδικούς (ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς κλπ)
Ο κάθε άνθρωπος που βίωσε μια καταστροφή χρειάζεται να δουλέψει πολύ με τον εαυτό του για να το ξεπεράσει.
Ο σοβαρός ψυχολογικός τραυματισμός όλου του πληθυσμού θα ξεπεραστεί κι οι πληγέντες θα επανέλθουν στην ομαλή καθημερινότητά τους εάν κι εφόσον ενεργοποιηθεί η ψυχική ανθεκτικότητα τους και τα κρατικά μέτρα υποστήριξης έχουν πληρότητα και δεν αυξάνουν τη σύγχυση και τη ταλαιπωρία των πασχόντων.
Αφιερωμένο στα 57 αθώα θύματα της κρατικο-επιχειρηματικής αναλγησίας.
* Δρ. Νίκος Πόρτολας
Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. – BSc.Ψυχολογίας,
MSc. Διοίκησης Μονάδων Υγείας,
PhD. Κοινωνικής Ψυχολογίας
Συγγραφέας του : «17 στιγμιότυπα ζωής»
