Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος
Ένα από τα αδικαίωτα ζητήματα για την ολοκλήρωση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους είναι η σαφής διάκριση των δημόσιων και ιδιωτικών εκτάσεων που ‘’σέρνεται’’ από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης εδαφών κυρίως στην Πελοπόννησο.
Ο τρόπος μεταβίβασης των εθνικών γαιών προς το ιδιωτικό καθεστώς διαφέρει, λόγω της ‘’κυματοειδούς’’ απελευθέρωσης των Εθνικών εδαφών έως την Εθνική ολοκλήρωση με την Συνθήκη της Λωζάνης (1923).
Επίσης δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, εκτός τις κατά περιόδους εμφύλιες διαμάχες με σοβαρές και αιματηρές επιπτώσεις, η διαρκής συμμετοχή της Ελλάδος στους Βαλκανικούς και Παγκόσμιους πολέμους, όπως και η Μικρασιατική Καταστροφή (1922) με το τεράστιο κύμα προσφυγικών ροών Ελλήνων ‘’Μικρασιατών’’, άφησε ανοικτό το ζήτημα των Εθνικών/αγροτικών γαιών.
Είναι αληθές ότι το ζήτημα των εθνικών γαιών και το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς του Οθωµανικού δικαίου συµπλέκεται µε το φορολογικό σύστηµα που εισήγαγαν οι Βαυαροί.
Η γη πέρασε κάτω από τον έλεγχο της επαναστατικής κυβέρνησης στις περιοχές που απελευθερώνονταν από τους Οθωμανούς, αλλά δεν διανεμήθηκε στους ακτήμονες γεωργούς, επειδή μπήκε ως υποθήκη για τα δάνεια που είχαν συναφθεί με αγγλικές τράπεζες την περίοδο 1824-1825 από τις επαναστατικές κυβερνήσεις. Εξαίρεση αποτελούν οι γαίες της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, οι οποίες δεν απελευθερώθηκαν από τις στρατιωτικές δυνάμεις της Επανάστασης και η ιδιοκτησία τους πέρασε σε πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού που τις αγόρασαν από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους έναντι χρηματικού τιμήματος. Έτσι δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεγάλη αγροτική ιδιοκτησία που δεν καταλάμβανε πάντως περισσότερο από το 5% του συνόλου των εδαφών.
Τα προβλήµατα των καλλιεργειών είναι αξεχώριστα από τους φύσει και θέσει περιορισµούς στη γεωγραφική κινητικότητα των γεωργών. Ένα εκ πρώτης όψεως οικονοµικό ζήτηµα αναλύεται στις βαθιές κοινωνικές και πολιτικές του προεκτάσεις µε ορίζοντα δεκαετιών. Οι «εθνικές γαίες» ήταν:
α) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Ελλήνων του εξωτερικού
β) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο του ελληνικού κράτους.
= Η έκταση των εθνικών γαιών υπολογίζεται χονδρικά σε:
α) 4.000.000-5.000.000 στρέμματα
β) 15.000.000-20.000.000 στρέμματα
= Ο φόρος που απέδιδαν οι καλλιεργητές των εθνικών κτημάτων στους κατ’ όνομα ιδιοκτήτες τους ήταν:
α) 5% , β) 15% , γ) 25%
4. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις με στόχο την οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος έγιναν:
α) την περίοδο 1830-1831
Το Πρωτοκόλλο του Λονδίνου της 3" Φεβρουαρίου 1830, καθώς και των δύο Ερμηνευτικών αυτού Πρωτοκόλλων του Λονδίνου (4/16-6 και 19-6/1-7-1830), σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις της Συνθήκης Κωνσταντινούπολης του 1832 «περί οριστικού διακανονισμού των ορίων της Ελλάδος». Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές.
Μετά την απελευθέρωση, περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, με δήμευση «πολεμικώ δικαιώματι», εκείνα τα ακίνητα, τα οποία βρίσκονταν εντός της ζώνης που μέχρι την 3.2.1830 είχε καταλάβει με τις στρατιωτικές του δυνάμεις και ανήκαν, είτε στο Οθωμανικό Δημόσιο, είτε σε Οθωμανούς ιδιώτες, καθώς και κατά το χρόνο υπογραφής των άνω τριών Πρωτοκόλλων, είχαν εγκαταλειφθεί από τους αναχωρήσαντες από την απελευθερωθείσα Ελλάδα Οθωμανούς.
β) την περίοδο 1840-1841 (Στις εθνοσυνελεύσεις της εποχής της Eπανάστασης διατυπώθηκε η πρόθεση για διανομή των εθνικών γαιών σε εκείνους που πήραν μέρος στον Aγώνα της Aνεξαρτησίας. Mετά την Επανάσταση το ζήτημα της διανομής των εθνικών γαιών αποτέλεσε μια από τις σταθερές διεκδικήσεις των παλαίμαχων αγωνιστών, ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση).
και
γ) την περίοδο 1870-1871, όπου στόχος του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου ήταν να εξασφαλιστούν κατά προτεραιότητα οι ακτήμονες χωρικοί, με την παροχή γης, απαραίτητης για την επιβίωσή τους. Ταυτόχρονα, το κράτος προσπαθούσε να εξασφαλίσει, μέσα από τη διαδικασία της εκποίησης, τα μεγαλύτερα δυνατά έσοδα, που θα έδιναν μια ανάσα στο διαρκές δημοσιονομικό αδιέξοδο.
= Το 1881 ενσωματώθηκε η Θεσσαλία στο ελληνικό κράτος, αλλά το ελληνικό κράτος δεν μοίρασε τη γη στους κολίγους καλλιεργητές που τη διεκδικούσαν από τους Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες και σεβάστηκε τους τίτλους ιδιοκτησίας που οι τελευταίοι απόκτησαν από τους προηγούμενους Οθωμανούς τσιφλικάδες.
Από το 1881 ουσιαστικά στην Ελλάδα ισχύει το καθεστώς της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας που συνυπάρχει με τη μεγάλη γαιοκτησία της Θεσσαλίας.
Ακόμα και ο Χαρ. Τρικούπης δεν μπόρεσε να αντισταθεί στους νέους μεγαλογαιοκτήμονες εξηγώντας πως «αν επιβάλωμεν την διανομήν των κτημάτων εις τους καλλιεργητάς, όπως μου το ζητείτε, θα εκδιώξωμεν εξ Ελλάδος το χρήμα των Ελλήνων του εξωτερικού» και ζήτησε «η κατάστασις να παραμείνη ως έχει διότι τούτο απαιτούν τα γενικώτερα συμφέροντα της χώρας».
Με την εξέγερση των κολίγων, την συμπαράσταση του Μαρίνου Αντύπα και κορυφαία πράξη στο Κιλελέρ (1910) άρχισε η μεταβολή των παγιωμένων καταστάσεων.
Μόνο μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, αλλά και τη Μικρασιατική Καταστροφή στη συνέχεια, προχώρησε το ελληνικό κράτος στη δεύτερη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση.
= Το 1917 από τη Θεσσαλονίκη ο Βενιζέλος ανακοινώνει την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και διανομή αυτών στους καλλιεργητές, σταματώντας τις εξώσεις για να διευκολύνει την στρατολόγηση των αγροτών κάτι που ήταν απαραίτητο για τη διεξαγωγή των πολέμων. Οι συνθήκες εθνικού διχασμού και μικρασιατικού πολέμου καθυστερούν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης η οποία ουσιαστικά άρχισε με την έλευση των προσφύγων.
Από την διεθνή κρίση του 1929 τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τον αιματηρό εμφύλιο, σε συνδυασμό με τις συνολικές αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, οδήγησαν τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις να θέσουν ως προτεραιότητα την γρήγορη εκβιομηχάνιση και η υπαγωγή του αγροτικού τομέα σε ρόλο «συμπληρώματος» της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Η περιοριστική αυτή πολιτική και η δραστική μείωση των εισοδηματικών ευκαιριών εις βάρος του αγροτικού τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη έξοδο του αγροτικού πληθυσμού, που αναζήτησε την εξασφάλιση της επιβίωσής του, είτε στα αστικά κέντρα είτε στη μετανάστευση, εγκαταλείποντας την αγροτική γη με τις όποιες συνέπειες (π.χ μεταβολή καλλιεργήσιμων εκτάσεων σε ακαλλιέργητες κλπ).
Παρά τις νομοθετικές παρεμβάσεις για αναδασμούς της γης το ξεκαθάρισμα των γαιών τι ανήκει σε ποιον το πρόβλημα υπάρχει.
Το κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες επιχειρούν να βάλουν τάξη, όμως οι παγιωμένες καταστάσεις, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, η πολυνομία και οι αντιφατικές νομολογίες των δικαστηρίων δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα από εκείνα που ήθελαν να επιλύσουν αλλά και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στα νοικοκυριά που διεκδικούν την περιουσία τους, αλλά και στο Κράτος με απώλεια εσόδων.
Λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση υπερκείμενη του πολιτικού κόστους. Προϋπόθεση η Πολιτική συναίνεση που θα διαμορφώσει με την σωστή ενημέρωση την απαιτούμενη κοινωνική συναίνεση.
Απαιτείται:
1. Συνταγματική Αναθεώρηση.
2. Κατάργηση της πολυνομίας
3. Ενοποίηση των νομολογιών των δικαστηρίων
4. Σεβασμός του Κράτους απέναντι σε νόμιμους ιδιοκτήτες καλλιεργούμενων αγροτικών (όχι αστικών - παραλιακών εκτάσεων και καταπατήσεων) ακόμα με καθορισμό ενός τιμήματος με πίνακες και ζώνες (ορεινά, ημιορεινά, πεδινά, αρδευόμενα, μη αρδευόμενα κλπ). Είναι κρίμα να ξοδεύεται χρόνος και χρήμα στις μακρόσυρτες δικαστικές επιλύσεις αντί να δοθεί μια γενναία λύση αντιτίμου απόκτηση περιουσιολογίου που οριστικά θα επιλύει τι ανήκει και σε ποιόν.
Υ.Γ:(1) Σύμφωνα με το άρθρο 51 Εισ.Ν.Α.Κ. ορίζεται ότι: «Η απόκτηση κυριότητας ἢ ἄλλον εμπράγματου δικαιώματος πριν από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα κατά το δίκαιο που Ισχύς, όταν έγιναν τα πραγματικά γεγονότα για την απόκτησή τους». Περαιτέρω, κρίσιμο δίκαιο, κατά το χρόνο απόκτησης κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου επί τον ως άνω ακινήτου, σύμφωνα με το άρθρο 51 αποτελεί το Οθωμανικό δίκαιο. Σύμφωνα με τα άρθρα 1,3, 35 και 6 του Οθωμανικού Νόμου Περι Γαιών της 7 Ραμαζάν 1274 (καθ ημάς 2441858), αποτελεί κωδικοποίηση διατάξεων που ίσχυαν και κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην επίδική περιοχή-, οι γαίες διακρίνονταν στις ακόλουθες πέντε κατηγορίες, (α) τις γαίες καθαρής ιδιοκτησίας ("μούλκια" - οικοδομήματα, εργαστήρια, αμπελώνες), των οποίων την κυριότητα είχε αυτός που τις εξουσίαζε και μπορούσε να τις διαθέσει ελεύθερα προς τρίτους με άτυπη συμφωνία περὶ μεταβίβασης, (β) τις δημόσιες γαίες ("μιριγιέ" - καλλιεργήσιμα χωράφια, λιβάδια και δάση), των οποίων η κυριότητα ανήκε στο Οθωμανικό Δημόσιο των οποίων οι ιδιώτες μπορούσαν να αποκτήσουν μόνο δικαίωμα εξουσιάσεως (τεσσαρούφ), (γ) τις αφιερωμένες γαίες ("βακούφια"), των οποίων η χρήση και εκμετάλλευση γινόταν υπέρ κάποιου αγαθοεργού σκοπού και οι οποίες θεωρούνταν ως πράγματα εκτός συναλλαγής, (δ) τις εγκαταλελειμμένες σε κοινότητες γαίες ("μετρουκέ" - οι δημόσιοι δρόμοι, οι πλατείες), οι οποίες ήταν προορισμένες για την κοινή χρήση και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο και (ε) τις νεκρές γαίες ("μεβάτ" - τα βουνά, τα ορεινά και πετρώδη μέρη, τα αδέσποτα δάση), οι οποίες αποτελούσαν γαίες που κανείς δεν κατείχε, δεν εξουσίαζε και δεν καλλιεργούσε και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο.
Υ.Γ:(2) Υπάρχουν και άλλες πτυχές και νομοθετικές παρεμβάσεις στους δύο αιώνες ζωής του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Φυσικά είναι αδήριτη ανάγκη να τιμούμε τους αγώνες και τους πρωτ – αγωνιστές της Εθνικής Παλιγγενεσίας, οφείλει όμως και το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος να λύσει οριστικά το ιδιοκτησιακό καθεστώς ως χρέος στους Πολίτες του.
Παναγιωτακάκος: Κτηματολόγιο και Δασικοί χάρτες σε εκκρεμότητα
Μοιράσου το άρθρο:
09-06-2021
Λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση υπερκείμενη του πολιτικού κόστους
Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος
Ένα από τα αδικαίωτα ζητήματα για την ολοκλήρωση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους είναι η σαφής διάκριση των δημόσιων και ιδιωτικών εκτάσεων που ‘’σέρνεται’’ από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης εδαφών κυρίως στην Πελοπόννησο.
Ο τρόπος μεταβίβασης των εθνικών γαιών προς το ιδιωτικό καθεστώς διαφέρει, λόγω της ‘’κυματοειδούς’’ απελευθέρωσης των Εθνικών εδαφών έως την Εθνική ολοκλήρωση με την Συνθήκη της Λωζάνης (1923).
Επίσης δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, εκτός τις κατά περιόδους εμφύλιες διαμάχες με σοβαρές και αιματηρές επιπτώσεις, η διαρκής συμμετοχή της Ελλάδος στους Βαλκανικούς και Παγκόσμιους πολέμους, όπως και η Μικρασιατική Καταστροφή (1922) με το τεράστιο κύμα προσφυγικών ροών Ελλήνων ‘’Μικρασιατών’’, άφησε ανοικτό το ζήτημα των Εθνικών/αγροτικών γαιών.
Είναι αληθές ότι το ζήτημα των εθνικών γαιών και το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς του Οθωµανικού δικαίου συµπλέκεται µε το φορολογικό σύστηµα που εισήγαγαν οι Βαυαροί.
Η γη πέρασε κάτω από τον έλεγχο της επαναστατικής κυβέρνησης στις περιοχές που απελευθερώνονταν από τους Οθωμανούς, αλλά δεν διανεμήθηκε στους ακτήμονες γεωργούς, επειδή μπήκε ως υποθήκη για τα δάνεια που είχαν συναφθεί με αγγλικές τράπεζες την περίοδο 1824-1825 από τις επαναστατικές κυβερνήσεις. Εξαίρεση αποτελούν οι γαίες της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, οι οποίες δεν απελευθερώθηκαν από τις στρατιωτικές δυνάμεις της Επανάστασης και η ιδιοκτησία τους πέρασε σε πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού που τις αγόρασαν από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους έναντι χρηματικού τιμήματος. Έτσι δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεγάλη αγροτική ιδιοκτησία που δεν καταλάμβανε πάντως περισσότερο από το 5% του συνόλου των εδαφών.
Τα προβλήµατα των καλλιεργειών είναι αξεχώριστα από τους φύσει και θέσει περιορισµούς στη γεωγραφική κινητικότητα των γεωργών. Ένα εκ πρώτης όψεως οικονοµικό ζήτηµα αναλύεται στις βαθιές κοινωνικές και πολιτικές του προεκτάσεις µε ορίζοντα δεκαετιών. Οι «εθνικές γαίες» ήταν:
α) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Ελλήνων του εξωτερικού
β) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο του ελληνικού κράτους.
= Η έκταση των εθνικών γαιών υπολογίζεται χονδρικά σε:
α) 4.000.000-5.000.000 στρέμματα
β) 15.000.000-20.000.000 στρέμματα
= Ο φόρος που απέδιδαν οι καλλιεργητές των εθνικών κτημάτων στους κατ’ όνομα ιδιοκτήτες τους ήταν:
α) 5% , β) 15% , γ) 25%
4. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις με στόχο την οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος έγιναν:
α) την περίοδο 1830-1831
Το Πρωτοκόλλο του Λονδίνου της 3" Φεβρουαρίου 1830, καθώς και των δύο Ερμηνευτικών αυτού Πρωτοκόλλων του Λονδίνου (4/16-6 και 19-6/1-7-1830), σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις της Συνθήκης Κωνσταντινούπολης του 1832 «περί οριστικού διακανονισμού των ορίων της Ελλάδος». Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές.
Μετά την απελευθέρωση, περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, με δήμευση «πολεμικώ δικαιώματι», εκείνα τα ακίνητα, τα οποία βρίσκονταν εντός της ζώνης που μέχρι την 3.2.1830 είχε καταλάβει με τις στρατιωτικές του δυνάμεις και ανήκαν, είτε στο Οθωμανικό Δημόσιο, είτε σε Οθωμανούς ιδιώτες, καθώς και κατά το χρόνο υπογραφής των άνω τριών Πρωτοκόλλων, είχαν εγκαταλειφθεί από τους αναχωρήσαντες από την απελευθερωθείσα Ελλάδα Οθωμανούς.
β) την περίοδο 1840-1841 (Στις εθνοσυνελεύσεις της εποχής της Eπανάστασης διατυπώθηκε η πρόθεση για διανομή των εθνικών γαιών σε εκείνους που πήραν μέρος στον Aγώνα της Aνεξαρτησίας. Mετά την Επανάσταση το ζήτημα της διανομής των εθνικών γαιών αποτέλεσε μια από τις σταθερές διεκδικήσεις των παλαίμαχων αγωνιστών, ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση).
και
γ) την περίοδο 1870-1871, όπου στόχος του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου ήταν να εξασφαλιστούν κατά προτεραιότητα οι ακτήμονες χωρικοί, με την παροχή γης, απαραίτητης για την επιβίωσή τους. Ταυτόχρονα, το κράτος προσπαθούσε να εξασφαλίσει, μέσα από τη διαδικασία της εκποίησης, τα μεγαλύτερα δυνατά έσοδα, που θα έδιναν μια ανάσα στο διαρκές δημοσιονομικό αδιέξοδο.
= Το 1881 ενσωματώθηκε η Θεσσαλία στο ελληνικό κράτος, αλλά το ελληνικό κράτος δεν μοίρασε τη γη στους κολίγους καλλιεργητές που τη διεκδικούσαν από τους Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες και σεβάστηκε τους τίτλους ιδιοκτησίας που οι τελευταίοι απόκτησαν από τους προηγούμενους Οθωμανούς τσιφλικάδες.
Από το 1881 ουσιαστικά στην Ελλάδα ισχύει το καθεστώς της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας που συνυπάρχει με τη μεγάλη γαιοκτησία της Θεσσαλίας.
Ακόμα και ο Χαρ. Τρικούπης δεν μπόρεσε να αντισταθεί στους νέους μεγαλογαιοκτήμονες εξηγώντας πως «αν επιβάλωμεν την διανομήν των κτημάτων εις τους καλλιεργητάς, όπως μου το ζητείτε, θα εκδιώξωμεν εξ Ελλάδος το χρήμα των Ελλήνων του εξωτερικού» και ζήτησε «η κατάστασις να παραμείνη ως έχει διότι τούτο απαιτούν τα γενικώτερα συμφέροντα της χώρας».
Με την εξέγερση των κολίγων, την συμπαράσταση του Μαρίνου Αντύπα και κορυφαία πράξη στο Κιλελέρ (1910) άρχισε η μεταβολή των παγιωμένων καταστάσεων.
Μόνο μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, αλλά και τη Μικρασιατική Καταστροφή στη συνέχεια, προχώρησε το ελληνικό κράτος στη δεύτερη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση.
= Το 1917 από τη Θεσσαλονίκη ο Βενιζέλος ανακοινώνει την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και διανομή αυτών στους καλλιεργητές, σταματώντας τις εξώσεις για να διευκολύνει την στρατολόγηση των αγροτών κάτι που ήταν απαραίτητο για τη διεξαγωγή των πολέμων. Οι συνθήκες εθνικού διχασμού και μικρασιατικού πολέμου καθυστερούν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης η οποία ουσιαστικά άρχισε με την έλευση των προσφύγων.
Από την διεθνή κρίση του 1929 τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τον αιματηρό εμφύλιο, σε συνδυασμό με τις συνολικές αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, οδήγησαν τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις να θέσουν ως προτεραιότητα την γρήγορη εκβιομηχάνιση και η υπαγωγή του αγροτικού τομέα σε ρόλο «συμπληρώματος» της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Η περιοριστική αυτή πολιτική και η δραστική μείωση των εισοδηματικών ευκαιριών εις βάρος του αγροτικού τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη έξοδο του αγροτικού πληθυσμού, που αναζήτησε την εξασφάλιση της επιβίωσής του, είτε στα αστικά κέντρα είτε στη μετανάστευση, εγκαταλείποντας την αγροτική γη με τις όποιες συνέπειες (π.χ μεταβολή καλλιεργήσιμων εκτάσεων σε ακαλλιέργητες κλπ).
Παρά τις νομοθετικές παρεμβάσεις για αναδασμούς της γης το ξεκαθάρισμα των γαιών τι ανήκει σε ποιον το πρόβλημα υπάρχει.
Το κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες επιχειρούν να βάλουν τάξη, όμως οι παγιωμένες καταστάσεις, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, η πολυνομία και οι αντιφατικές νομολογίες των δικαστηρίων δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα από εκείνα που ήθελαν να επιλύσουν αλλά και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στα νοικοκυριά που διεκδικούν την περιουσία τους, αλλά και στο Κράτος με απώλεια εσόδων.
Λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση υπερκείμενη του πολιτικού κόστους. Προϋπόθεση η Πολιτική συναίνεση που θα διαμορφώσει με την σωστή ενημέρωση την απαιτούμενη κοινωνική συναίνεση.
Απαιτείται:
1. Συνταγματική Αναθεώρηση.
2. Κατάργηση της πολυνομίας
3. Ενοποίηση των νομολογιών των δικαστηρίων
4. Σεβασμός του Κράτους απέναντι σε νόμιμους ιδιοκτήτες καλλιεργούμενων αγροτικών (όχι αστικών - παραλιακών εκτάσεων και καταπατήσεων) ακόμα με καθορισμό ενός τιμήματος με πίνακες και ζώνες (ορεινά, ημιορεινά, πεδινά, αρδευόμενα, μη αρδευόμενα κλπ). Είναι κρίμα να ξοδεύεται χρόνος και χρήμα στις μακρόσυρτες δικαστικές επιλύσεις αντί να δοθεί μια γενναία λύση αντιτίμου απόκτηση περιουσιολογίου που οριστικά θα επιλύει τι ανήκει και σε ποιόν.
Υ.Γ:(1) Σύμφωνα με το άρθρο 51 Εισ.Ν.Α.Κ. ορίζεται ότι: «Η απόκτηση κυριότητας ἢ ἄλλον εμπράγματου δικαιώματος πριν από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα κατά το δίκαιο που Ισχύς, όταν έγιναν τα πραγματικά γεγονότα για την απόκτησή τους». Περαιτέρω, κρίσιμο δίκαιο, κατά το χρόνο απόκτησης κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου επί τον ως άνω ακινήτου, σύμφωνα με το άρθρο 51 αποτελεί το Οθωμανικό δίκαιο. Σύμφωνα με τα άρθρα 1,3, 35 και 6 του Οθωμανικού Νόμου Περι Γαιών της 7 Ραμαζάν 1274 (καθ ημάς 2441858), αποτελεί κωδικοποίηση διατάξεων που ίσχυαν και κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην επίδική περιοχή-, οι γαίες διακρίνονταν στις ακόλουθες πέντε κατηγορίες, (α) τις γαίες καθαρής ιδιοκτησίας ("μούλκια" - οικοδομήματα, εργαστήρια, αμπελώνες), των οποίων την κυριότητα είχε αυτός που τις εξουσίαζε και μπορούσε να τις διαθέσει ελεύθερα προς τρίτους με άτυπη συμφωνία περὶ μεταβίβασης, (β) τις δημόσιες γαίες ("μιριγιέ" - καλλιεργήσιμα χωράφια, λιβάδια και δάση), των οποίων η κυριότητα ανήκε στο Οθωμανικό Δημόσιο των οποίων οι ιδιώτες μπορούσαν να αποκτήσουν μόνο δικαίωμα εξουσιάσεως (τεσσαρούφ), (γ) τις αφιερωμένες γαίες ("βακούφια"), των οποίων η χρήση και εκμετάλλευση γινόταν υπέρ κάποιου αγαθοεργού σκοπού και οι οποίες θεωρούνταν ως πράγματα εκτός συναλλαγής, (δ) τις εγκαταλελειμμένες σε κοινότητες γαίες ("μετρουκέ" - οι δημόσιοι δρόμοι, οι πλατείες), οι οποίες ήταν προορισμένες για την κοινή χρήση και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο και (ε) τις νεκρές γαίες ("μεβάτ" - τα βουνά, τα ορεινά και πετρώδη μέρη, τα αδέσποτα δάση), οι οποίες αποτελούσαν γαίες που κανείς δεν κατείχε, δεν εξουσίαζε και δεν καλλιεργούσε και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο.
Υ.Γ:(2) Υπάρχουν και άλλες πτυχές και νομοθετικές παρεμβάσεις στους δύο αιώνες ζωής του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Φυσικά είναι αδήριτη ανάγκη να τιμούμε τους αγώνες και τους πρωτ – αγωνιστές της Εθνικής Παλιγγενεσίας, οφείλει όμως και το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος να λύσει οριστικά το ιδιοκτησιακό καθεστώς ως χρέος στους Πολίτες του.
Ένα από τα αδικαίωτα ζητήματα για την ολοκλήρωση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους είναι η σαφής διάκριση των δημόσιων και ιδιωτικών εκτάσεων που ‘’σέρνεται’’ από τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης εδαφών κυρίως στην Πελοπόννησο.
Ο τρόπος μεταβίβασης των εθνικών γαιών προς το ιδιωτικό καθεστώς διαφέρει, λόγω της ‘’κυματοειδούς’’ απελευθέρωσης των Εθνικών εδαφών έως την Εθνική ολοκλήρωση με την Συνθήκη της Λωζάνης (1923).
Επίσης δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας, εκτός τις κατά περιόδους εμφύλιες διαμάχες με σοβαρές και αιματηρές επιπτώσεις, η διαρκής συμμετοχή της Ελλάδος στους Βαλκανικούς και Παγκόσμιους πολέμους, όπως και η Μικρασιατική Καταστροφή (1922) με το τεράστιο κύμα προσφυγικών ροών Ελλήνων ‘’Μικρασιατών’’, άφησε ανοικτό το ζήτημα των Εθνικών/αγροτικών γαιών.
Είναι αληθές ότι το ζήτημα των εθνικών γαιών και το θολό ιδιοκτησιακό καθεστώς του Οθωµανικού δικαίου συµπλέκεται µε το φορολογικό σύστηµα που εισήγαγαν οι Βαυαροί.
Η γη πέρασε κάτω από τον έλεγχο της επαναστατικής κυβέρνησης στις περιοχές που απελευθερώνονταν από τους Οθωμανούς, αλλά δεν διανεμήθηκε στους ακτήμονες γεωργούς, επειδή μπήκε ως υποθήκη για τα δάνεια που είχαν συναφθεί με αγγλικές τράπεζες την περίοδο 1824-1825 από τις επαναστατικές κυβερνήσεις. Εξαίρεση αποτελούν οι γαίες της ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και της Εύβοιας, οι οποίες δεν απελευθερώθηκαν από τις στρατιωτικές δυνάμεις της Επανάστασης και η ιδιοκτησία τους πέρασε σε πλούσιους Έλληνες του εξωτερικού που τις αγόρασαν από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους έναντι χρηματικού τιμήματος. Έτσι δημιουργήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα μεγάλη αγροτική ιδιοκτησία που δεν καταλάμβανε πάντως περισσότερο από το 5% του συνόλου των εδαφών.
Τα προβλήµατα των καλλιεργειών είναι αξεχώριστα από τους φύσει και θέσει περιορισµούς στη γεωγραφική κινητικότητα των γεωργών. Ένα εκ πρώτης όψεως οικονοµικό ζήτηµα αναλύεται στις βαθιές κοινωνικές και πολιτικές του προεκτάσεις µε ορίζοντα δεκαετιών. Οι «εθνικές γαίες» ήταν:
α) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Ελλήνων του εξωτερικού
β) οι ακίνητες κτηματικές ιδιοκτησίες των Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο του ελληνικού κράτους.
= Η έκταση των εθνικών γαιών υπολογίζεται χονδρικά σε:
α) 4.000.000-5.000.000 στρέμματα
β) 15.000.000-20.000.000 στρέμματα
= Ο φόρος που απέδιδαν οι καλλιεργητές των εθνικών κτημάτων στους κατ’ όνομα ιδιοκτήτες τους ήταν:
α) 5% , β) 15% , γ) 25%
4. Οι νομοθετικές ρυθμίσεις με στόχο την οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος έγιναν:
α) την περίοδο 1830-1831
Το Πρωτοκόλλο του Λονδίνου της 3" Φεβρουαρίου 1830, καθώς και των δύο Ερμηνευτικών αυτού Πρωτοκόλλων του Λονδίνου (4/16-6 και 19-6/1-7-1830), σε συνδυασμό με τις ρυθμίσεις της Συνθήκης Κωνσταντινούπολης του 1832 «περί οριστικού διακανονισμού των ορίων της Ελλάδος». Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές.
Μετά την απελευθέρωση, περιήλθαν στην κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου, με δήμευση «πολεμικώ δικαιώματι», εκείνα τα ακίνητα, τα οποία βρίσκονταν εντός της ζώνης που μέχρι την 3.2.1830 είχε καταλάβει με τις στρατιωτικές του δυνάμεις και ανήκαν, είτε στο Οθωμανικό Δημόσιο, είτε σε Οθωμανούς ιδιώτες, καθώς και κατά το χρόνο υπογραφής των άνω τριών Πρωτοκόλλων, είχαν εγκαταλειφθεί από τους αναχωρήσαντες από την απελευθερωθείσα Ελλάδα Οθωμανούς.
β) την περίοδο 1840-1841 (Στις εθνοσυνελεύσεις της εποχής της Eπανάστασης διατυπώθηκε η πρόθεση για διανομή των εθνικών γαιών σε εκείνους που πήραν μέρος στον Aγώνα της Aνεξαρτησίας. Mετά την Επανάσταση το ζήτημα της διανομής των εθνικών γαιών αποτέλεσε μια από τις σταθερές διεκδικήσεις των παλαίμαχων αγωνιστών, ως ανταμοιβή για τη συμμετοχή τους στην Επανάσταση).
και
γ) την περίοδο 1870-1871, όπου στόχος του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου ήταν να εξασφαλιστούν κατά προτεραιότητα οι ακτήμονες χωρικοί, με την παροχή γης, απαραίτητης για την επιβίωσή τους. Ταυτόχρονα, το κράτος προσπαθούσε να εξασφαλίσει, μέσα από τη διαδικασία της εκποίησης, τα μεγαλύτερα δυνατά έσοδα, που θα έδιναν μια ανάσα στο διαρκές δημοσιονομικό αδιέξοδο.
= Το 1881 ενσωματώθηκε η Θεσσαλία στο ελληνικό κράτος, αλλά το ελληνικό κράτος δεν μοίρασε τη γη στους κολίγους καλλιεργητές που τη διεκδικούσαν από τους Έλληνες μεγαλογαιοκτήμονες και σεβάστηκε τους τίτλους ιδιοκτησίας που οι τελευταίοι απόκτησαν από τους προηγούμενους Οθωμανούς τσιφλικάδες.
Από το 1881 ουσιαστικά στην Ελλάδα ισχύει το καθεστώς της μικρής αγροτικής ιδιοκτησίας που συνυπάρχει με τη μεγάλη γαιοκτησία της Θεσσαλίας.
Ακόμα και ο Χαρ. Τρικούπης δεν μπόρεσε να αντισταθεί στους νέους μεγαλογαιοκτήμονες εξηγώντας πως «αν επιβάλωμεν την διανομήν των κτημάτων εις τους καλλιεργητάς, όπως μου το ζητείτε, θα εκδιώξωμεν εξ Ελλάδος το χρήμα των Ελλήνων του εξωτερικού» και ζήτησε «η κατάστασις να παραμείνη ως έχει διότι τούτο απαιτούν τα γενικώτερα συμφέροντα της χώρας».
Με την εξέγερση των κολίγων, την συμπαράσταση του Μαρίνου Αντύπα και κορυφαία πράξη στο Κιλελέρ (1910) άρχισε η μεταβολή των παγιωμένων καταστάσεων.
Μόνο μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και την απελευθέρωση της Μακεδονίας, αλλά και τη Μικρασιατική Καταστροφή στη συνέχεια, προχώρησε το ελληνικό κράτος στη δεύτερη μεγάλη αγροτική μεταρρύθμιση.
= Το 1917 από τη Θεσσαλονίκη ο Βενιζέλος ανακοινώνει την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών και διανομή αυτών στους καλλιεργητές, σταματώντας τις εξώσεις για να διευκολύνει την στρατολόγηση των αγροτών κάτι που ήταν απαραίτητο για τη διεξαγωγή των πολέμων. Οι συνθήκες εθνικού διχασμού και μικρασιατικού πολέμου καθυστερούν την εφαρμογή της μεταρρύθμισης η οποία ουσιαστικά άρχισε με την έλευση των προσφύγων.
Από την διεθνή κρίση του 1929 τους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και τον αιματηρό εμφύλιο, σε συνδυασμό με τις συνολικές αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον, οδήγησαν τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις να θέσουν ως προτεραιότητα την γρήγορη εκβιομηχάνιση και η υπαγωγή του αγροτικού τομέα σε ρόλο «συμπληρώματος» της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Η περιοριστική αυτή πολιτική και η δραστική μείωση των εισοδηματικών ευκαιριών εις βάρος του αγροτικού τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την έντονη έξοδο του αγροτικού πληθυσμού, που αναζήτησε την εξασφάλιση της επιβίωσής του, είτε στα αστικά κέντρα είτε στη μετανάστευση, εγκαταλείποντας την αγροτική γη με τις όποιες συνέπειες (π.χ μεταβολή καλλιεργήσιμων εκτάσεων σε ακαλλιέργητες κλπ).
Παρά τις νομοθετικές παρεμβάσεις για αναδασμούς της γης το ξεκαθάρισμα των γαιών τι ανήκει σε ποιον το πρόβλημα υπάρχει.
Το κτηματολόγιο και οι δασικοί χάρτες επιχειρούν να βάλουν τάξη, όμως οι παγιωμένες καταστάσεις, οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, η πολυνομία και οι αντιφατικές νομολογίες των δικαστηρίων δημιούργησαν περισσότερα προβλήματα από εκείνα που ήθελαν να επιλύσουν αλλά και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στα νοικοκυριά που διεκδικούν την περιουσία τους, αλλά και στο Κράτος με απώλεια εσόδων.
Λύσεις υπάρχουν αρκεί να υπάρξει πολιτική βούληση υπερκείμενη του πολιτικού κόστους. Προϋπόθεση η Πολιτική συναίνεση που θα διαμορφώσει με την σωστή ενημέρωση την απαιτούμενη κοινωνική συναίνεση.
Απαιτείται:
1. Συνταγματική Αναθεώρηση.
2. Κατάργηση της πολυνομίας
3. Ενοποίηση των νομολογιών των δικαστηρίων
4. Σεβασμός του Κράτους απέναντι σε νόμιμους ιδιοκτήτες καλλιεργούμενων αγροτικών (όχι αστικών - παραλιακών εκτάσεων και καταπατήσεων) ακόμα με καθορισμό ενός τιμήματος με πίνακες και ζώνες (ορεινά, ημιορεινά, πεδινά, αρδευόμενα, μη αρδευόμενα κλπ). Είναι κρίμα να ξοδεύεται χρόνος και χρήμα στις μακρόσυρτες δικαστικές επιλύσεις αντί να δοθεί μια γενναία λύση αντιτίμου απόκτηση περιουσιολογίου που οριστικά θα επιλύει τι ανήκει και σε ποιόν.
Υ.Γ:(1) Σύμφωνα με το άρθρο 51 Εισ.Ν.Α.Κ. ορίζεται ότι: «Η απόκτηση κυριότητας ἢ ἄλλον εμπράγματου δικαιώματος πριν από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα κατά το δίκαιο που Ισχύς, όταν έγιναν τα πραγματικά γεγονότα για την απόκτησή τους». Περαιτέρω, κρίσιμο δίκαιο, κατά το χρόνο απόκτησης κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου επί τον ως άνω ακινήτου, σύμφωνα με το άρθρο 51 αποτελεί το Οθωμανικό δίκαιο. Σύμφωνα με τα άρθρα 1,3, 35 και 6 του Οθωμανικού Νόμου Περι Γαιών της 7 Ραμαζάν 1274 (καθ ημάς 2441858), αποτελεί κωδικοποίηση διατάξεων που ίσχυαν και κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας στην επίδική περιοχή-, οι γαίες διακρίνονταν στις ακόλουθες πέντε κατηγορίες, (α) τις γαίες καθαρής ιδιοκτησίας ("μούλκια" - οικοδομήματα, εργαστήρια, αμπελώνες), των οποίων την κυριότητα είχε αυτός που τις εξουσίαζε και μπορούσε να τις διαθέσει ελεύθερα προς τρίτους με άτυπη συμφωνία περὶ μεταβίβασης, (β) τις δημόσιες γαίες ("μιριγιέ" - καλλιεργήσιμα χωράφια, λιβάδια και δάση), των οποίων η κυριότητα ανήκε στο Οθωμανικό Δημόσιο των οποίων οι ιδιώτες μπορούσαν να αποκτήσουν μόνο δικαίωμα εξουσιάσεως (τεσσαρούφ), (γ) τις αφιερωμένες γαίες ("βακούφια"), των οποίων η χρήση και εκμετάλλευση γινόταν υπέρ κάποιου αγαθοεργού σκοπού και οι οποίες θεωρούνταν ως πράγματα εκτός συναλλαγής, (δ) τις εγκαταλελειμμένες σε κοινότητες γαίες ("μετρουκέ" - οι δημόσιοι δρόμοι, οι πλατείες), οι οποίες ήταν προορισμένες για την κοινή χρήση και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο και (ε) τις νεκρές γαίες ("μεβάτ" - τα βουνά, τα ορεινά και πετρώδη μέρη, τα αδέσποτα δάση), οι οποίες αποτελούσαν γαίες που κανείς δεν κατείχε, δεν εξουσίαζε και δεν καλλιεργούσε και ανήκαν στο Οθωμανικό Δημόσιο.
Υ.Γ:(2) Υπάρχουν και άλλες πτυχές και νομοθετικές παρεμβάσεις στους δύο αιώνες ζωής του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.
Φυσικά είναι αδήριτη ανάγκη να τιμούμε τους αγώνες και τους πρωτ – αγωνιστές της Εθνικής Παλιγγενεσίας, οφείλει όμως και το σύγχρονο Ελληνικό Κράτος να λύσει οριστικά το ιδιοκτησιακό καθεστώς ως χρέος στους Πολίτες του.
