Διορθώνω το πολύχρωμο φόρεμά μου, το μόνο που ξέρουν από μένα και σιγουρεύομαι ότι έχω γερά στεριώσει στο πέτο του ένα ηθικό γαρύφαλλο: Ένα, δύο με το κεφάλι μπροστά βουτάω στο ποτάμι.                              

Πόσες πράξεις κάνουμε κατά την διάρκεια ενός 24 ώρου, ενός μηνός, ενός χρόνου; Πολλές. Πόσες πράξεις από αυτές μας χαρακτηρίζουν; Ελάχιστες.
Είναι μία αλήθεια που βέβαια έχει την εξήγησή της. Οι πολλές πράξεις μας γίνονται  χωρίς απόφαση, έτσι χωρίς σκέψη, εκτελούμε από συνήθεια, μηχανικά. Αυτές δεν είναι δικές μας, δεν μας «περιέχουν», ούτε εμείς περιεχόμαστε σ’ αυτές. Εδώ έχει θέσει το «ενστικτωδώς» της αυτοσυντήρησης και της αναπαραγωγής που λειτουργεί όπως και ότι στα ζώα.

Οι λίγες στιγμές που οι άνθρωποι λειτουργούμε ηθικά είναι οι πολύ σοβαρές, οι κρίσιμες, οι μεγάλες. Τότε καλούμαστε να πράξουμε κατά το καθήκον λέμε, δηλαδή με επίγνωση της αξίας της πράξης, με υπακοή στο πρέπει, με ειλικρίνεια και συνέπεια.

Επειδή όμως θέλουμε να ξεχωρίσουμε -στοιχείο της φύσης μας- προσπαθούμε με φτηνές και χωρίς κόστος ενέργειες προς αυτό, δηλαδή «αυτό δεν το τρώω ποτέ, δεν κοιμάμαι ποτέ το μεσημέρι, «αυτό το ρούχο το φοράω πάντα» και πολλές άλλες τέτοιες πεζότητες που δείχνουν την εκκεντρικότητα μας παρά μας χαρακτηρίζουν.

Η μεγάλη αξία και σημασία που της αποδίδει «της πράξης» η ανθρώπινη νόηση προκύπτει  και από τις πολλές σημασίες που έχει η λέξη. Είναι ο κύκλος σκέψης και δράσης που περιλαμβάνει την ηθική και την πολιτική ζωή του ανθρώπου σε αντιδιαστολή με την θεωρία.

Πράξη λέμε την ενέργεια του πράττειν, την τέλεση αλλά και την καθημερινή δράση επίσης. Η απόκτηση ικανότητας από την πράξη την λέμε εμπειρία. Αστική κατάσταση περιγράφει η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως -γάμου- θανάτου. Σε πράξεις -αυτοτελή κομμάτια– διαιρείται ένα δραματικό έργο και με πράξεις αριθμητικές περιγράφονται οι ενέργειες που μεταβάλλουν τα δεδομένα των προβλημάτων. Στην πράξη θα δούμε τα αποτελέσματα της θεωρίας σου «λέμε» και μετά θα την αξιολογήσουμε. Πράσσειν άλογα «λέμε» για κάποιον που λέει πράγματα ασύνδετα, κοινώς αρλούμπες. Η εποχή μας κυριαρχείται από ανθρώπους που εκφράζουν μόνο λόγια της ώρας για εντυπωσιασμό. Λόγια, πολλά λόγια και από πράξεις φτώχεια.

Θα μείνω να σημασιολογήσω το νόημα της ηθικής πράξης.

Σήμερα το ποιώ και το πράττω δεν το ξεχωρίζει η γλώσσα μας. Όμως οι Αρχαίοι μας και κυρίως ο Αριστοτέλης που την επέβαλε τις διέκριναν. Πίσω από το ποιώ εννοούσαν το κατασκευάζω, το φτιάχνω. Έχω απέναντί μου, εξωτερικά κυρίως υλικά πράγματα που επεμβαίνω στην υπόστασή τους και την αλλάζω. Παρεμβαίνω στην μορφή, στην δομή στο ποσό, στο ποιόν της και τα τροποποιώ. Με την πράξη η δραστηριότητά μου έχει στόχο τους συνανθρώπους μου ατομικά ή συλλογικά. Με  το αποτέλεσμα μεταβάλλω τις σχέσεις μου με τους συνανθρώπους μου.

Το αποτέλεσμα του ποιώ, έχει την όποια αξία του και όταν αποχωριστεί από τον κατασκευαστή του. Ο ποιητής έσβησε, το έργο του έμεινε μαζί με την αξία του. Το προϊόν του «πράττω», η πράξη έχει την σημασία που τις δίνουμε πάντα σε συνάρτηση με τον πράξαντα με τις ιδέες του, τα σχέδιά του τις προθέσεις του και δεν μπορούμε να την αποκόψουμε διότι τότε θα κάνουμε σωρεία παρανοήσεων .

Το ποιώ με βάζει μέσα στον κύκλο της δημόσιας ζωής. Με το δημιούργημά μου προσφέρω στο κοινό ,τον τεχνίτη οι Αρχαίοι μας τον έλεγαν και δημιουργό (δήμος-έργο). Το πράττω όμως έχει στόχο τον ιδιωτικό κύκλο και τον δημόσιο ,της ζωής. Μέσα στην πράξη νοείται και υπάρχει ολόκληρος ο άνθρωπος. Η πράξη είναι ηθικό ενέργημα σε περιέχει και την περιέχεις. Έχεις κύρια και αποκλειστική την ευθύνη για τα αποτελέσματά της «Όλα από το χέρι μου γίνονται κατώφλι για διάβα. Το πέρασμα γράφει στην επόμενη κάμαρα».

Τι είναι όμως αυτό που προηγείται της ηθικής πράξης; Προαίρεση την είπε και την επέβαλε ο Αριστοτέλης και εννοούσε την επιλογή που γίνεται με σοβαρή πρόθεση και σύμφωνα με αρχές που ολοκληρώνεται με την έμπρακτη εκτέλεση.

Στοχαστική εκλογή είναι, μεταξύ πολλών ενδεχομένων, ενός ανθρώπου, με σώας τας φρένας, σύμφωνα με κανόνες, προοπτική και πρόγραμμα και όχι στην τύχη, που τελειώνει με την πράξη.

Ο πυρήνας δηλαδή της συνείδησης, η ψυχή της ηθικής πράξης, είναι η προαίρεση.

Και η βούληση; Μα είναι το ίδιο, όπου η προαίρεση εκεί υπάρχει και βούληση. Μόνο στον άνθρωπο υπάρχει η βούληση διότι μόνο σ’ αυτόν υπάρχει η προαίρεση, στο ζώο υπάρχει η όρεξη.

Πράττω σημαίνει προαιρούμαι δηλαδή βούλομαι, πράττω σημαίνει ενεργώ ηθικά δηλαδή ενεργώ κατά καθήκον. Καθήκον σημαίνει πως έχω επίγνωση της αξίας της πράξης, αισθάνομαι πως πρέπει  να το πράξω, «πρέπει γιατί πρέπει», και το πράττω με ειλικρίνεια και με συνέπεια όχι μόνο σήμερα αλλά και αύριο και για όσο…

Έτσι περιγράφεται η ηθική πράξη που κάνει ο άνθρωπος στις σπουδαίες εκδηλώσεις της ζωής, στις κρίσιμες, στις μεγάλες. Σ αυτές τις στιγμές της ζωής του θα βάλει την σφραγίδα του, αντάξια του μετάλλου της ψυχής του!! Θα κουδουνίσει και θα φανεί αν είναι μπακίρι, μολύβι, ασήμι ή μάλαμα. Τότε είναι που μέσα στις πράξεις και  με τις πράξεις μας γινόμαστε όντα ηθικά. Με πρωτοβουλία και ευθύνη. Από το πως θα συλλάβουμε εκείνες τις στιγμές το καθήκον μας και πως θα το πράξουμε θα κριθεί η ποιότητά μας, η γνησιότητά μας, το μέγεθος της αρετής μας.

Και οι άλλες πράξεις μας; Τις άλλες ώρες ο άνθρωπος τι κάνει;

Όπως ο στρατιώτης, θέτει το όπλο παρά πόδα σε καιρό ειρήνης, έτσι και ο άνθρωπος ,«φοράει» τα καθημερινά του, είναι ένα κοινωνικό αυτόματο, κάνει πράξεις που δεν τις έχει σκεφτεί, αλλά τις εκτελεί από εθισμό μηχανικά. Τέτοιες είναι οι πράξεις της θρέψης, της άμυνας και του πολλαπλασιασμού ,που τότε  λειτουργεί ο άνθρωπος  όπως το ζώο. Το ζώο είναι υποταγμένο σε αυτές, ορέγεται, λειτουργεί μόνο με το ένστικτο. Η περιοχή της βούλησης είναι άλλη. Υπερβαίνει την όρεξη και μπορεί να πετυχαίνει και άλλους «σκοπούς», που με την προαίρεση του, τον τοποθετεί πιο ψηλά από το ζώο. Αδιανόητο μας φαίνεται ένα ζώο να μην τρώει ενώ πεινάει. Μόνο ο άνθρωπος μπορεί με την βούλησή του να σκοπεύσει πέρα από τις πράξεις των ενστίκτων που συντηρούν το είδος.

Κατόρθωμα λέμε την πράξη που έχει αξία, είναι μοναδική, είναι προσωπική με υψηλό συμβολισμό (κατάφερε να ορθωθεί, να σταθεί όρθιος σε αντίθεση με το σκουλήκι που σέρνεται).Έτσι η Ιστορία του συγκεκριμένου πλουτίζεται με μία πνευματική κατάκτηση, με μια νέα δυνατή προσωπικότητα, με ένα νέο ήθος.
Όταν  ενεργώ, διότι έτσι πρέπει να ενεργώ – πρέπει όχι πάντα σύμφωνα με ένα εξωτερικό κατά σύμβαση η κατ’ ανάγκη επιβαλλόμενο νόμο - σύμφωνα με ότι η εσωτερική φύση μου προστάζει ως πρέπον.

Η (ηθική) πράξη τελικά είναι ανθρώπινη υπόθεση. Είναι το προνόμιο και η τραγωδία του ανθρώπου. Η τραγωδία του χαρακτήρα του από την οποία γεννιέται μέσω της προστριβής, η φωτεινή επίγνωση του νοήματος της ζωής του. 

Υστερόγραφο: Εδώ που τα λέμε στη ζωή «τσάμπα μάγκας δεν γίνεσαι».

Σας χαιρετώ  εις το επανιδείν!