Η λέξη φρόνηση που αναφέρεται για κάθε σκέψη ή συμπεριφορά που χαρακτηρίζεται από σύνεση και σωφροσύνη, έρχεται από το μακρινό δρόμο του ελληνικού κλασσικού μεγαλείου. Με την ίδια γραφή και την ίδια σημασία για 30 περίπου αιώνες πάνω σε λεπτές έννοιες της ελληνικής φιλοσοφίας, των βαθιών στοχαστικών εννοιών του αρχαίου δράματος, της πολιτικής, της ποίησης.

Είναι μία λέξη πολύσημη, που εμπεριέχει διαφορετικές έννοιες ή σημασίες, που η κάθε μία απ’ αυτές αποδίδονται με άλλες λέξεις. Τούτο γίνεται περισσότερο κατανοητό αν σταθούμε στις λέξεις σύνεση και σωφροσύνη – που εμπεριέχονται στη φρόνηση – που σημαίνουν περαιτέρω η πρώτη την ορθή στάση και η δεύτερη το μέτρο και τη λογική δηλαδή την ορθή σκέψη ή κρίση και πιο πέρα τον ορθολογισμό, που είναι η σκέψη ή η κρίση σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται για λέξη όπου σωρεύονται διαφορετικές έννοιες και σημασίες, που όλες μαζί μπορούν να αποδοθούν με μία και μόνη λέξη. Δηλαδή πρόκειται για μία εξαιρετική περίπτωση υψηλής φραστικής και εννοιολογικής τεχνικής, που αποδεικνύει το μεγαλείο και ίσως τη μοναδικότητα της ελληνικής γλώσσας ως γλώσσας μαθηματικής και "μη οριακής".

Δηλαδή ως γλώσσας δίχως όρια, που εκτός από τη χρησιμότητά της στην πληροφορική και την υψηλή τεχνολογία ενισχύει τις ηγετικές ικανότητες, την οργάνωση και την διοίκηση (πρόγραμμα HELLENIC QUEST του CNN για την αναγκαιότητα της εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας. Και πρόσφατα: Καθιέρωση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στα δημοτικά σχολεία της Αγγλίας).

Αυτή λοιπόν η περίφημη ελληνική λέξη ΦΡΟΝΗΣΗ, στην οποία οι Έλληνες στοχαστές και ποιητές της αρχαιότητας πολλές φορές αναφέρονταν όταν ήθελαν να τονίσουν έννοιες και ιδιότητες αναγκαίες για τη βελτίωση ανθρώπων αλλά και καταστάσεων, ελάχιστα αξιολογήθηκε και αξιοποιήθηκε στη σύγχρονη ελληνική περίοδο. Αλλά ούτε και τώρα της δίνουμε την πρέπουσα σημασία στην κρίση που βιώνουμε ως Πολιτεία και Έθνος.

Και σίγουρα κάτι πιο βαθύ από εμάς γνώριζε ο Σοφοκλής, που όταν  στο έργο του ΑΝΤΙΓΟΝΗ ο χορός απαντώντας στο ακροτελεύτιο άσμα του προς τον Κρέοντα, που θρηνεί για τις συμφορές που τον βρήκαν λόγω των ανίερων έργων του, αναφερόταν στο νοηματικό περιεχόμενο της φοβερής αυτής λέξης: ‘’Πολλώ το φρονείν ευδαιμονίας πρώτον υπάρχει. Μεγάλοι δε λόγοι μεγάλας πληγάς των υπεραύχων αποτίσαντες γήρα το φρονείν εδίδαξαν’’: Η φρόνηση για την ευτυχία είναι το πιο σημαντικό. Τα μεγάλα λόγια των υπερφίαλων, αφού τιμωρηθούν με μεγάλα χτυπήματα, με το πέρασμα του χρόνου τη φρόνηση διδάσκουν. (Σοφοκλέους Αντιγόνη, στ. 1347 – 1352).

Πιο απλά, ο ΧΟΡΟΣ στην ‘’Αντιγόνη’’ με μιά και μόνο λέξη διαμηνύει προς πάντας πράγματα που εμείς οι νεώτεροι Έλληνες ούτε στο ελάχιστο τα υπολογίζουμε. Διαμηνύει πως το πιο σημαντικό για την ευτυχία των ανθρώπων είναι η φρόνηση και πως συνήθως όσοι λένε πολλά λόγια και πράττουν άφρονα τότε διδάσκονται τη φρόνηση, όταν πλέον – αφού τιμωρηθούν - γεράσουν και μεταφορικά όταν πλέον θα έχει συμβεί το κακό.

Η ιστορία μας είναι γεμάτη με επεισόδια και συμφορές με υπαίτιους τους άφρονες. Αυτούς που αρέσκονται μόνο στα μεγάλα λόγια, που δεν ενεργούν με σύνεση και σωφροσύνη. Με μέτρο και λογική. Με ορθή σκέψη και ορθή στάση. Και ούτε στο ελάχιστο ορθολογιστικά, δηλαδή δε σκέπτονται ούτε κρίνουν σύμφωνα με τους κανόνες της λογικής.

Εννοούμε βεβαίως τους λαϊκιστές στην πολιτική. Που κολακεύουν το λαό με συνθήματα ευχάριστα αλλ’ όχι και ωφέλιμα για τον ίδιο ή με υποσχέσεις ικανοποίησης συναισθημάτων και προσδοκιών κυρίως σε χαλεπούς καιρούς ή περιστάσεις με στόχο την εύνοια και την υποστήριξή του και με απώτερο σκοπό την επίτευξη πολιτικών ή προσωπικών ωφελημάτων τους.

Μήπως έτσι δε συνέβη το 1920 – 1922 και φτάσαμε στη χειρότερη εθνική συμφορά; Όταν ο Ελ. Βενιζέλος με θυσίες και μάτωμα του λαού δημιουργούσε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Πριν καλά – καλά τελειώσει η Θεία Λειτουργία των ελληνικών στρατευμάτων στην Αγία Σοφία της Πόλης. Τότε δεν ήταν που οι άφρονες λαϊκιστές έπεισαν το λαό να πάει κόντρα στο σχεδιασμό της Μεγάλης Ελλάδας που αν σήμερα υπήρχε, θα ήταν εκτός των άλλων και τοπική υπερδύναμη;

Μήπως έτσι δε συνέβη και μετά τον Οκτώβρη του 1944 και πληρώσαμε ακριβό τίμημα με τον εμφύλιο σπαραγμό, που κατάλοιπά του εξακολουθούν και ταλανίζουν το έθνος μας; Όταν η συμφωνία της Γιάλτας ήταν ήδη γνωστή στο εσωτερικό της χώρας. Πριν ακόμη ξεπλυθούν τα σημάδια του αίματος που είχαν βάψει τις καρδιές του Λαού. Τότε δεν ήταν που οι λαϊκιστές της μεταπολεμικής κοινωνικής Εδέμ αντί να συμπράξουν σ’ ένα καινούριο εθνικό ξεκίνημα, όπως συνέβη με όλες τις χώρες που βρίσκονταν δυτικά του τεχνητού μεσημβρινού της διαίρεσης της Ευρώπης, έπραξαν άφρονα παρασύροντας στη δική τους συμφορά και ολόκληρη τη χώρα.

Κάπως έτσι δε συνέβη και τον Απρίλη του 1967; Λαϊκιστές δεν ήταν εκείνοι που με το λέγε – λέγε περί φανταστικών συνομωσιών, περί σφετεριστών της τότε εξουσίας και περί των εκ του Βορρά κινδύνων έδωσαν, τουλάχιστον, την αφορμή για την επταετή δικτατορία; Τότε δεν ήταν που ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της χώρας πειθόμενο στα μεγάλα λόγια είχε αποδεχτεί την αναγκαιότητα του πραξικοπήματος; Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων οι περισσότεροι υπόλοιποι κάτοικοι αυτής της χώρας δεν ήταν οι καθημερινοί χειροκροτητές των συνταγματαρχών; Ποιοι ήταν εκείνοι που τους έγλειφαν στις ακαδημίες, στα πανεπιστήμια και στις ανά τη χώρα αγορές της ντροπής; Μήπως ήταν οι ίδιοι που ως πανηγυριστές της αποκαθήλωσης της δημοκρατίας κατέκλυσαν το κέντρο της Αθήνας κατά την επιστροφή του Κων/νου Καραμανλή;

Όπως και πριν έτσι και τώρα η κατηγορία αυτή των μεγαλολογάδων και λαϊκιστών δεν είναι τυχαίοι άνθρωποι. Έχουν ικανότητες και ασφαλώς δυνατότητες. Μπορούν να κάνουν τα πάνω – κάτω.

Ειδικά και πάντα στο χώρο της πολιτικής αν καταφέρουν και πείσουν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της χώρας περί των μόνων ορθών απόψεών τους, τότε είναι ικανοί να εμπεδώσουν ακόμη και ‘’δίκαιο’’ των αλλοπρόσαλλων και άκρως επικίνδυνων καταστάσεων που μπορούν να προξενήσουν με την απατηλή πρακτική του ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ. Εκείνο που τώρα προέχει είναι η ανάληψη της εξουσίας και μετά γαία πυρί μιχθήτω.

Σε τούτο εδώ λοιπόν τον τόπο οι δικοί μας λαϊκιστές αρχικά κατάφεραν με τα λόγια τα μεγάλα τα πατριωτικά, να πείσουν ένα μεγάλο μέρος του λαού πως για την κρίση της χώρας φταίνε μόνο οι άλλοι και όχι αυτοί.

Με εφαλτήριο λοιπόν την καθαρότητά τους αυτή κατάφεραν ακολούθως να πείσουν, πως με διάφορα τριτοκοσμικά μαγικά κόλπα και συνταγές τύπου Αλλαντίν και Χάρρυ Πόττερ είναι οι μόνοι ικανοί που μπορούν να δώσουν διέξοδο στα αδιέξοδα της χώρας, στην πραγματικότητα όμως με αεριτζίδικες κατά το μάλλον υποσχέσεις για άμεση επαναφορά των πραγμάτων στην πρότερα οικονομική και οργανωτική κατάσταση της χώρας.

Δηλαδή εκείνη των παχειών αγελάδων. Και της μαύρης οικονομίας. Των παχυλών μισθών, αμοιβών και συντάξεων. Των συντεχνιών. Των προνομίων. Των κατά φαντασία γεμάτων ταμείων για γενναιόδωρες καταβολές κατά τα υπεσχημένα προς πάντες. Των ανοικτών συνόρων για τους όπου γης αδικημένους. Του πατριωτισμού και της επανάστασης του λιμού και του καταποντισμού, τύπου Αργεντινής και Βενεζουέλας. Της διεθνούς απομόνωσης. Και της εθνικής ταπείνωσης. Και ιδού το αποτέλεσμα. Γίνονται πιστευτοί.

Δηλαδή πράγματα – θαύματα. Αντάξια της αόριστης υποσχεσιολογίας στο βωμό της μετέωρης λαϊκής ελπίδας. Μαζί με την ‘’επανάσταση των φυτών και των λουλουδιών’’ που όμως αν έτσι συμβεί, είναι ζήτημα αν μπορούν να ανθίζουν σε ένα προκάτ περίκλειστο θερμοκήπιο της αφροσύνης.

Έτσι θα συμβεί; Ε, όχι. Δεν μπορεί να συμβεί έτσι. Δεν πρέπει να συμβεί έτσι. Δεν υπάρχουν αντοχές για άλλες εθνικές συμφορές. Δεν είναι ανάγκη να φτάσουμε ως εκεί για να μάθουμε από τα παθήματά μας, όπως ο τραγικός Κρέων. Και όλοι μετ’ αυτόν όμοιοί του άφρονες.

Και επειδή η διαχρονικότητα της παροιμίας ‘’κάλλιο αργά παρά ποτέ’’ είναι δεδομένη, έστω και τώρα καλό θα είναι για όλους, λαϊκιστές και μη, μεταρρυθμιστές και μη, η λέξη φρόνηση να μπει βαθειά στο μυαλό πάντων, μήπως κι έτσι αποτραπεί το κακό που γυροφέρνει πάνω στο μέλλον αυτής της χώρας. Της χώρας όλων μας.


Παναγιώτης  Κομνηνος