notification icon
Θα θέλατε να σας ενημερώνουμε για τα έκτακτα γεγονότα ;

Κομνηνός: Εορτασμός επετείου της Εθνικής Αντίστασης

slider_image

Μοιράσου το άρθρο:

29-11-2013

Άξιον εστί το γένος μας. Υπήρξε και υπάρχει από τους χρόνους της ιστορικής ύπαρξής του ίσα με σήμερα, παρά το ανάδελφο τούτου και παρά το απρόβλεπτο ή και λαθεμένο πολλών εκ των κατά καιρούς επιλογών του. Που και αυτές απ’ ότι φαίνεται μάλλον το ενδυναμώνουν παρά το αποθαρρύνουν. Και αξίζει να νοιώθουμε τετιμημένοι. Να το βροντοφωνάζουμε και να το πιστεύουμε, καλλιεργώντας με τη γνώση τις αρετές της ατομικής και εθνικής αυτογνωσίας, αυτοεκτίμησης και αυτοενδυνάμωσης, που θα μας οδηγήσουν στο μέλλον που μας αξίζει. Άξια και τα επιτεύγματά του, τα οικουμενικά. Στον Λόγο. Στο πνεύμα. Στον πολιτισμό. Άξιες και οι αξίες του. Στην Ελευθερία. Στην αξιοπρέπεια. Στην φιλοπατρία. Άξια και η πατρώα γη μέσα στους ίδιους χρόνους, σε μία  αταλάντευτη συμπόρευση στα βήματα μιας εθνικής δοξαστικής τελετουργίας.

Ένα ασύνηθες φυλετικό θαύμα. Άλλοτε συμμετρικής και άλλοτε ασύμμετρης σύμμειξης χρόνου – ιστορίας – πνεύματος και πολιτισμού, που ταξιδεύει στα πέρατα της γνώσης, πότε με τα σημάδια της γραμμικής γραφής Β και πότε με τα ύστερα της αλφαβήτου της ίδιας γλώσσας των 4.000 χρόνων ηλικίας, που, αντίθετα με τους αμφισβητίες, ομιλείται ακατάπαυστα μέσα στον ίδιο γεωμετρικό τόπο των ίδιων πλανητικών παραλλήλων, μεταφέροντας υπό τους ίδιους φωνητικούς ήχους και πολυφωνικούς φθόγγους τα ψυχικά ανάγλυφα των προγονικών παρακαταθηκών.

Δεν είμαστε όποιοι κι όποιοι. Δεν βρεθήκαμε στον ίδιο τόπο ‘’δεκάκις τρισ-χιλιο-μυριοστοί’’ από τύχη ή από το πουθενά. Θυσιάστηκαν χιλιάδες στους τροχούς για να γυρίζει καθημερινά ο ήλιος από την άλλη άκρη του ουρανού στον ίδιο τόπο και χρόνο. Αγωνιστήκαμε οι ίδιοι και οι ίδιοι διαχρονικά και ακατάπαυστα, άλλοτε με διαφορετικά και άλλοτε με τα ίδια ονόματα. Πλάτωνας, Λεωνίδας, Αλέξανδρος, Παλαιολόγος, Κοραής, Κολοκοτρώνης, Βενιζέλος, Δαβάκης, Άρης, Παλαμάς, Ελύτης και τόσοι άλλοι. Για να κρατήσουμε φανερά τα μυστικά της φυλετικής αντοχής και της αέναης στο βάθος – βάθος πνευματικής υπεροχής μας. Για να κρατήσουμε φωτεινό το γαλάζιο των θαλασσών μας.  Άσπιλο το λευκό των νησιών μας. Απρόσβλητο το απέραντο πράσινο των κάμπων μας. Και άσβεστα όλα και τα επτά χρώματα στο ένα της ίριδας των παιχνιδισμών και της αντανάκλασής τους πάνω στο ήρεμο απτό των βουνών μας.
Αντισταθήκαμε στις ξενικές επιβουλές πάντοτε ομόψυχα. Όταν από μακριά η σκόνη του επιδρομέα φαινόταν να ‘ρχεται κατά πάνω μας ικανή να μας σκεπάσει μέσα της. Δεν κλειστήκαμε στα τείχη περιμένοντας το κακό. Τα άϋλα ιερά και όσια τότε κινδυνεύουν περισσότερο όταν για προστασία τους κρύβονται ή κλειδώνονται μέσα. Ενώ έξω, απέναντι στον επίβουλο αντίπαλο αποκτούν υπερκόσμιες διαστάσεις. Γίνονται οδηγήτριες μορφές, άλλοτε αλλοτινών ηρώων και άλλοτε αγίων στρατηλατών, που εμψυχώνουν το φρόνημα και λυτρώνουν τα αβέβαια και λιπόψυχα συναισθήματα.

Αντισταθήκαμε στις Θερμοπύλες. Ο Λεωνίδας με το επίλεκτο σώμα των 300 απέναντι στην πανστρατιά των Μήδων έγιναν σύμβολα υπέρτατης προσφοράς και πατριωτισμού ‘’… τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι’’, δηλαδή για χάρη των ιερών και οσίων και των άγραφων και γραπτών νόμων και αξιών του ελληνισμού, έτσι που η θυσία τους, όπως και η κάθε άλλη όμοια θυσία, να παίρνει θριαμβικές διαστάσεις.

Και ο Κ. Παλαιολόγος το ίδιο έπραξε. Πήγε στην Πόλη για την ύστατη πράξη της αντίστασης απέναντι στις μυριάδες των μανιασμένων πολιορκητών. Γνώριζε την μοίρα του από την ώρα που ορκιζόταν αυτοκράτορας εδώ στον Μυστρά. Ήταν όμως Έλληνας αυτοκράτορας στην προ πολλού Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία, πιστός στα αρχέτυπα της ελληνικής οικουμενικής σκέψης.

Αντίσταση διαρκείας και αντοχών τα 400 χρόνια σκλαβιάς στους Τούρκους, που οδήγησαν στο λυτρωτικό 1821.

Και ακολουθεί το έπος του ’40 απέναντι στους Ιταλούς και ο ηρωικός Απρίλης του ’41 ενάντια στους Γερμανούς εισβολείς, με την ίδια πατριωτική συνέπεια και πίστη στα ιερά και τα όσια της φυλής και της πατρίδας.

Και όταν το σκοτάδι από την επέλαση των δυνάμεων του ναζισμού και του φασισμού των 100.000 Γερμανών, 140.000 Ιταλών, 40.000 Βουλγάρων αλλά και σύμφωνα με νεότερα στοιχεία μεγάλου αριθμού στρατιωτών και οπλισμένων Αλβανών που συνεργάστηκαν στη Β. Ελλάδα με τους Γερμανούς, απλώθηκε από την Μακεδονία και Θράκη ως την Κρήτη, και από τα Ιόνια νησιά ως τις θάλασσες της Ιωνίας και τα Δωδεκάνησα, η εθνική επιλογή ήταν μία και αδιαπραγμάτευτη, ανεξάρτητα από το οποιοδήποτε κόστος. ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ. Κάθε άλλη επιλογή και μάλιστα εκείνη της υποταγής, θα ήταν προδοσία των ευγενικών ιδεωδών μας. Απαξίωση παλαιότερων απαράμιλλων θυσιών. Εθνική μειοδοσία στις προκλήσεις του μέλλοντος. Θα ήταν ταπείνωση ανά τους αιώνες και εθνικό άγος ακατάλυτο. Κάτι εθνικά αδιανόητο, που δεν θα είχε ξανασυμβεί στην ιστορία αυτού του τόπου σε ανάλογες περιπτώσεις ξενικής στρατιωτικής εισβολής.

Και νάτην ξεπετιέται εξ αρχής σαν έτοιμη από καιρό η Εθνική Αντίσταση, αντάξια όλων των προηγούμενων του ελληνισμού σε μεγαλείο, λάμψη και ιστορική αγιότητα. Σε μία ξέφρενη πορεία ηρωισμού και θυσιών, άλλοτε προς την δόξα, άλλοτε προς τον θάνατο και άλλοτε προς την αιωνιότητα. Αδιατίμητο τίμημα αναφοράς στη λαίλαπα της πιο σκληρής και απάνθρωπης κατοχής που γνώρισε ποτέ ο τόπος μας. Με την πείνα να θερίζει. Με την καθημερινή εικόνα των σκελετωμένων ανθρώπων, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, να πεθαίνουν στους δρόμους και να συλλέγονται από τα κάρα των Δήμων. Με τα χιλιάδες απορφανισμένα παιδιά με τις πρησμένες κοιλιές νεκρά στους δρόμους της άσβεστης καταισχύνης. Με την επίταξη του φυσικού πλούτου και των αγαθών της χώρας, που διατίθεντο για τη συντήρηση και τις ανάγκες των δυνάμεων κατοχής. Με την αρπαγή των αποθεμάτων χρυσού της χώρας. Με τις προγραμμένες διαδρομές του Νταχάου, του Άουσβιτς και των άλλων στρατοπέδων του ολοκαυτώματος και των μαρτυρίων. Με την κατάλυση κάθε μορφής ελευθερίας. Με την υπέρτατη ανθρώπινη ηθική αξία, που είναι η ζωή του ανθρώπου, πλήρως απαξιωμένη, δίχως και την ελάχιστη κοινή αξία.

Η αντίσταση μπρος στην πρωτοφανή λαίλαπα ήταν πλέον νομοτελειακά αναγκαία και επιβεβλημένη. Κάθε αντίθετη άποψη ήταν ψευτοδίλημμα. Ήταν ιστορικά σαθρή και εθνικά άκρως ταπεινωτική. Και το ξέσπασμα δεν αργεί.

«Την πρώτη πράξη αντίστασης αποτελεί το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας, η οποία κυμάτιζε στον βράχο της Ακρόπολης, από δύο νεαρούς φοιτητές την νύχτα της 30ης προς την 31η Μαΐου 1941, τον Μανόλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα. Το σχετικό γερμανικό ανακοινωθέν αναφέρει: «Κατά την νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου υπεξηρέθη η επί της Ακροπόλεως κυματίζουσα γερμανική πολεμική σημαία παρ’ αγνώστων δραστών. Διενεργούνται αυστηραί ανακρίσεις. Οι ένοχοι και οι συνεργοί αυτών θα τιμωρηθούν δια της ποινής του θανάτου». Γρήγορα έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις, οι περισσότερες από τον πρώτο κιόλας χρόνο της Κατοχής: ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ) με πολιτικό αρχηγό τον εξόριστο στην Γαλλία Νικόλαο Πλαστήρα και στρατιωτικό αρχηγό τον Ναπολέοντα Ζέρβα, η Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ) με πολιτικό αρχηγό τον Γεώργιο Καρτάλη και στρατιωτικό αρχηγό τον Δημήτριο Ψαρρό, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), του οποίου την ιδρυτική πράξη υπέγραψαν εκπρόσωποι τεσσάρων κομμάτων, του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας και της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας, η Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ) με αρχηγό τον Κώστα Περρίκο, η Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωσις (ΠΑΟ) με επικεφαλής τον Σωκράτη Δημάρατο, ο Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) του Αθανάσιου Γιαννακόπουλου, ο Προμηθέας ΙΙ του Χαράλαμπου Κουτσογιαννόπουλου, η Μπουμπουλίνα της Λέλας Καραγιάννη, η Υβόννη του Ιωάννη Πελτέκη κ. ά.

Από αυτές μαζικότητα απέκτησαν οι τρεις πρώτες. Η πιο μεγάλη αντιστασιακή οργάνωση υπήρξε το ΕΑΜ με τον ΕΛΑΣ ως στρατιωτικό σκέλος. Την άνοιξη του 1943 διέθετε 12.000 ενόπλους έναντι 4.000 του ΕΔΕΣ και ένα χρόνο αργότερα, την άνοιξη του 1944, 26.000 ενόπλους.

Στις 25 Μαρτίου 1942 έγινε στην Αθήνα η πρώτη φοιτητική διαδήλωση. Στις 22 Απριλίου 1942 έγινε η πρώτη καθολική απεργία των δημοσίων υπαλλήλων. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 η ΠΕΑΝ ανατίναξε στην οδό Πατησίων, στο κέντρο της Αθήνας, τα γραφεία της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση), η οποία επιδίωκε να στρατολογήσει Έλληνες εθελοντές για να πολεμήσουν στο πλευρό των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο. Μετά από αυτό η ΕΣΠΟ διαλύθηκε.  Στις 25 Νοεμβρίου 1942 άνδρες του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Άγγλοι υπό την καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα ανατίναξαν την γέφυρα του Γοργοποτάμου. Στις 28 Φεβρουαρίου 1943 η κηδεία του Κωστή Παλαμά, που στο φέρετρο του οποίου, κατά τον ποιητή Άγγ. Σικελιανό, ακουμπούσε τότε όλη η Ελλάδα, εξελίχθηκε σε λαϊκή διαδήλωση του αθηναϊκού λαού κατά των κατακτητών. Στις 5 Μαρτίου 1943 κηρύχθηκε γενική απεργία στην Αθήνα, γεγονός που ματαίωσε τα σχέδια των κατακτητών για επιστράτευση Ελλήνων ως εργατικό δυναμικό που θα αποστελλόταν στην Γερμανία. Στις 10 Μαρτίου 1944 το ΕΑΜ συγκρότησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ένα είδος κυβέρνησης, η οποία ονομάστηκε και κυβέρνηση του βουνού. Πρόεδρός της ανέλαβε ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών Αλέξανδρος Σβώλος. Την νύχτα της 26ης προς 27η Απριλίου 1944 δύο Βρετανοί αξιωματικοί και Κρητικοί αντιστασιακοί απήγαγαν από την περιοχή του Ηρακλείου τον Γερμανό διοικητή της Κρήτης υποστράτηγο Κράιπε και τον μετέφεραν στην Αίγυπτο. Στις 5 Αυγούστου 1944 δυνάμεις του ΕΛΑΣ εξουδετέρωσαν ένα γερμανικό τάγμα στις Καρούτες Φωκίδας.

Στον νομό μας, στις 18 Αυγούστου 1941 ο Αντώνης Κουτσογιαννόπουλος από τα Πάκια, μέλος της οργάνωσης «Προμηθέας ΙΙ», ανατίναξε στον μόλο της Ελιάς 500 περίπου γερμανικά βαρέλια με καύσιμα. Ο απλός κόσμος στα χωριά έκρυβε στρατιώτες των βρετανικών και αυστραλιανών μονάδων, οι οποίοι είχαν εγκλωβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στις 27 Ιουλίου 1943 αντάρτες του ΕΛΑΣ εξολόθρευσαν έξω από το Γεράκι στον δρόμο προς τον Κοσμά τον λόχο του Ιταλού διοικητή των ιταλικών δυνάμεων στην Τρίπολη Φεστούτσιο. Στις 27 Απριλίου 1944 αντάρτες του ΕΛΑΣ σε ενέδρα στην Γκαγκανιά Μολάων σκότωσαν τον Γερμανό στρατηγό Κρεζ. Στις 10 Αυγούστου 1944 αντάρτες του ΕΛΑΣ χτύπησαν την γερμανική βάση της Σελλασίας.

Οι Γερμανοί εφάρμοζαν την τακτική των αντιποίνων και των καμένων σπιτιών. Διακήρυτταν ότι για κάθε σκοτωμένο Γερμανό θα εκτελούσαν 50 Έλληνες. Η χώρα είναι διάσπαρτη με μαρτυρικούς τόπους. Ξεχωρίζουν το Κομμένο της Άρτας (16 Αυγούστου 1943) με 317 νεκρούς, τα Καλάβρυτα (13 Δεκεμβρίου 1943) με 800 περίπου νεκρούς, το Δίστομο (10 Ιουνίου 1944) με 223 νεκρούς. Όλα αυτά δεν έκαμπταν το φρόνημα του ελληνικού λαού. Στις 8 Σεπτεμβρίου, ο Μανώλης Λίτινας, μέλος της ομάδας «Υβόννη», μέσα στην σκοτεινή κλούβα, η οποία μετέφερε τον ίδιο και τους άλλους μελλοθάνατους στον τόπο της εκτέλεσης, έγραψε σε ένα κομμάτι χαρτί τα τελευταία του λόγια και το έριξε στον δρόμο. Σε αυτό έγραφε: «Σήμερα το πρωί τυφεκιζόμεθα, πέφτομε για την πατρίδα με γέλιο στα χείλη για τη λευτεριά».

Στην Λακωνία το πρώτο θύμα της Κατοχής είναι ο Κωνσταντίνος Ξανθάκος του Χαριλάου από την Πολοβίτσα, ο οποίος είχε άμεση εμπλοκή στην απόκρυψη των Άγγλων στρατιωτών στην περιοχή της Κουμουστάς. Συνελήφθη από τους Ιταλούς και εκτελέστηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1941 λίγο πιο έξω από τη Σπάρτη, στις Κουρκούλες. Στις 26 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοι εκτέλεσαν στο Μονοδέντρι 118 ή κατ’ άλλους 100 Σπαρτιάτες, τον ανθό της πόλης, ως αντίποινα για την επίθεση που δέχτηκε την προηγούμενη μέρα γερμανική φάλαγγα στο ίδιο σημείο από δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Ξεχωριστές περιπτώσεις μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν τα τέσσερα αδέρφια Τζιβανόπουλου (Δημοσθένης, Ιωάννης, Παρασκευάς, Σωκράτης) και ο γιατρός Χρήστος Καρβούνης. Ο γιατρός είχε σπουδάσει στην Γερμανία και οι Γερμανοί τού έδωσαν επί τόπου χάρη, την οποία όμως δεν αποδέχτηκε. Έτσι, εκτελέστηκε μαζί με τους υπολοίπους. Την επομένη ημέρα με φροντίδα του Δήμου Σπάρτης μεταφέρθηκαν τα πτώματα των θυμάτων για να ταφούν. «Είναι απερίγραπτοι οι θρήνοι και οι κοπετοί ολόκληρου του λαού κατά την νεκρώσιμον ακουλουθίαν και την ταφήν».

Ο θρήνος εκφράστηκε με μοιρολόι λόγιου χαρακτήρα:

Αητός στον ήλιο πέταξε μ’ ολόχρυσες φτερούγες
απάνω απ’ τον Ταΰγετο κι απάνω από τη Μάνη
κι αποβραδίς εκούρνιασε στο δόλιο Μονοδέντρι
εκεί που πέσαν οι εκατόν δεκαοκτώ λεβέντες.
Βάγια σέρνει στη μύτη του κι αστέρια στα φτερά του
φωνές και χαιρετίσματα σούρνει στ’ακρονυχά του.
Πάψτε, μάνες, τα κλάματα, σείστη ο απάνω κόσμος,
τι πέφτουν τ’ άνθια των δεντριών, σκίζονται τα λιθάρια,
τι απάνω στον Ταΰγετο ειν’ κι άλλα παλληκάρια.

Στις 24 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν στην Κοκκινόλουτσα 35 Έλληνες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν από τις Κροκεές. Την 1η Μαΐου 1944 εκτέλεσαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής στην Αθήνα 200 Έλληνες ως αντίποινα για τον θάνατο του στρατηγού Κρεζ.

Αρχές Σεπτεμβρίου του 1944 οι Γερμανοί, πιεζόμενοι και στο ανατολικό και στο δυτικό μέτωπο, αρχίζουν να αποχωρούν από τη Ελλάδα. Την 1η Σεπτεμβρίου 1944 έφυγαν από το Γύθειο και την 3η Σεπτεμβρίου από την Σπάρτη. Στις 12 Οκτωβρίου έφυγαν από την Αθήνα. Έτσι, έφτασε στο τέλος της η μεγάλη περιπέτεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου για την Ελλάδα, ενώ είχαν αρχίσει να φαίνονται έντονα τα σύννεφα της νέας περιπέτειας που θα ακολουθούσε, αυτής του εμφυλίου πολέμου, που καταγράφτηκε στις μαύρες δέλτους της νεότερης ιστορίας μας ως εθνική συμφορά».

Η Εθνική Αντίσταση 1941 – 1944 είναι μία ακριβή σελίδα για την ιστορία μας, αλλά και για το μέλλον της χώρας μας. Σήμερα ομόψυχα την τιμάμε όπως αρμόζει για μεγάλες στιγμές του ελληνισμού. Σήμερα τιμάμε αυτούς που με τον αγώνα τους και με την θυσία τους ενάντια στους εισβολείς του άξονα τίμησαν τις υψηλές ανθρώπινες αξίες και πρέπει τούτο να μας εμπνέει. Η έμπνευση ως η άλλη όψη ενός διαφορετικού αγώνα. Ως το ειρηνικό όπλο για τον αγώνα του μέλλοντός μας. Όχι μόνο στο πλαίσιο των σύγχρονων πρακτικών και προβληματισμών, για μια συλλογική αντίληψη οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας και ειρηνικής διαβίωσης των λαών της Ευρώπης - που πρέπει και ‘μεις οι ΄Ελληνες, ως δικαιοπάροχοι των πνευματικών αξιών του σύγχρονου πολιτισμού, να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση με στόχο ένα ισότιμο ανθρωποκεντρικά και ισόρροπο εθνολογικά πανευρωπαϊκό σύστημα συμπόρευσης - αλλά και ενόψει της σύγχρονης οικονομικής κρίσης και κρίσης αρχών και αξιών που βιώνει η χώρα μας.

Για την αντιμετώπιση των οποίων καλούμαστε να επιδείξουμε το ίδιο λελογισμένο και ιστορικά δικαιωμένο φρόνημα ενότητας, αντοχών, γενναιότητας και πατριωτισμού. Εκείνα που επέδειξαν οι πρόγονοί μας κατά την αντίσταση 1941 – 1945 ενάντια στους εισβολείς του άξονα αλλά και σε όλες τις δύσκολες φάσεις της ιστορίας του  Ελληνισμού. Οι Έλληνες στη μακραίωνη ιστορία τους μαζί με τα μεγάλα έργα μπορεί και να διαφωνούσαν και να αντιμάχονταν αλλήλους, μεμψίμοιροι όμως και δειλοί απέναντι στις ιστορικές προκλήσεις  και κακουχίες δεν υπήρξαν ποτέ, γι’ αυτό και μεγαλούργησαν.
Ας κρατήσουν νυν και αεί οι ευχές. Οι μνήμες. Και τα Άγια μνημόσυνα. Στις πράξεις μας και στις ελπίδες μας ως δημιουργικού λαού και σύγχρονης Πολιτείας, που και τα δυό επιβάλλεται να γίνουν η νέα Μεγάλη Ιδέα του ελληνισμού. Έτσι ώστε το Ένα και Όλον του χθες, του σήμερα και του αύριο του ελληνισμού, να πορευτεί ελπιδοφόρο όπως το προμάντεψε στον ‘’Δωδεκάλογο του Γύφτου’’ ο Κωστής Παλαμάς. ‘’Για το ανέβασμα το νέο που σε καλεί, θα αισθανθείς, να σου φυτρώνουν, ω χαρά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα’’.


Εορτασμός Εθνικής Αντίστασης

Μητροπολιτικός Ναός Σπάρτης


Παναγιώτης Κομνηνός

Άξιον εστί το γένος μας. Υπήρξε και υπάρχει από τους χρόνους της ιστορικής ύπαρξής του ίσα με σήμερα, παρά το ανάδελφο τούτου και παρά το απρόβλεπτο ή και λαθεμένο πολλών εκ των κατά καιρούς επιλογών του. Που και αυτές απ’ ότι φαίνεται μάλλον το ενδυναμώνουν παρά το αποθαρρύνουν. Και αξίζει να νοιώθουμε τετιμημένοι. Να το βροντοφωνάζουμε και να το πιστεύουμε, καλλιεργώντας με τη γνώση τις αρετές της ατομικής και εθνικής αυτογνωσίας, αυτοεκτίμησης και αυτοενδυνάμωσης, που θα μας οδηγήσουν στο μέλλον που μας αξίζει. Άξια και τα επιτεύγματά του, τα οικουμενικά. Στον Λόγο. Στο πνεύμα. Στον πολιτισμό. Άξιες και οι αξίες του. Στην Ελευθερία. Στην αξιοπρέπεια. Στην φιλοπατρία. Άξια και η πατρώα γη μέσα στους ίδιους χρόνους, σε μία  αταλάντευτη συμπόρευση στα βήματα μιας εθνικής δοξαστικής τελετουργίας.

Ένα ασύνηθες φυλετικό θαύμα. Άλλοτε συμμετρικής και άλλοτε ασύμμετρης σύμμειξης χρόνου – ιστορίας – πνεύματος και πολιτισμού, που ταξιδεύει στα πέρατα της γνώσης, πότε με τα σημάδια της γραμμικής γραφής Β και πότε με τα ύστερα της αλφαβήτου της ίδιας γλώσσας των 4.000 χρόνων ηλικίας, που, αντίθετα με τους αμφισβητίες, ομιλείται ακατάπαυστα μέσα στον ίδιο γεωμετρικό τόπο των ίδιων πλανητικών παραλλήλων, μεταφέροντας υπό τους ίδιους φωνητικούς ήχους και πολυφωνικούς φθόγγους τα ψυχικά ανάγλυφα των προγονικών παρακαταθηκών.

Δεν είμαστε όποιοι κι όποιοι. Δεν βρεθήκαμε στον ίδιο τόπο ‘’δεκάκις τρισ-χιλιο-μυριοστοί’’ από τύχη ή από το πουθενά. Θυσιάστηκαν χιλιάδες στους τροχούς για να γυρίζει καθημερινά ο ήλιος από την άλλη άκρη του ουρανού στον ίδιο τόπο και χρόνο. Αγωνιστήκαμε οι ίδιοι και οι ίδιοι διαχρονικά και ακατάπαυστα, άλλοτε με διαφορετικά και άλλοτε με τα ίδια ονόματα. Πλάτωνας, Λεωνίδας, Αλέξανδρος, Παλαιολόγος, Κοραής, Κολοκοτρώνης, Βενιζέλος, Δαβάκης, Άρης, Παλαμάς, Ελύτης και τόσοι άλλοι. Για να κρατήσουμε φανερά τα μυστικά της φυλετικής αντοχής και της αέναης στο βάθος – βάθος πνευματικής υπεροχής μας. Για να κρατήσουμε φωτεινό το γαλάζιο των θαλασσών μας.  Άσπιλο το λευκό των νησιών μας. Απρόσβλητο το απέραντο πράσινο των κάμπων μας. Και άσβεστα όλα και τα επτά χρώματα στο ένα της ίριδας των παιχνιδισμών και της αντανάκλασής τους πάνω στο ήρεμο απτό των βουνών μας.
Αντισταθήκαμε στις ξενικές επιβουλές πάντοτε ομόψυχα. Όταν από μακριά η σκόνη του επιδρομέα φαινόταν να ‘ρχεται κατά πάνω μας ικανή να μας σκεπάσει μέσα της. Δεν κλειστήκαμε στα τείχη περιμένοντας το κακό. Τα άϋλα ιερά και όσια τότε κινδυνεύουν περισσότερο όταν για προστασία τους κρύβονται ή κλειδώνονται μέσα. Ενώ έξω, απέναντι στον επίβουλο αντίπαλο αποκτούν υπερκόσμιες διαστάσεις. Γίνονται οδηγήτριες μορφές, άλλοτε αλλοτινών ηρώων και άλλοτε αγίων στρατηλατών, που εμψυχώνουν το φρόνημα και λυτρώνουν τα αβέβαια και λιπόψυχα συναισθήματα.

Αντισταθήκαμε στις Θερμοπύλες. Ο Λεωνίδας με το επίλεκτο σώμα των 300 απέναντι στην πανστρατιά των Μήδων έγιναν σύμβολα υπέρτατης προσφοράς και πατριωτισμού ‘’… τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι’’, δηλαδή για χάρη των ιερών και οσίων και των άγραφων και γραπτών νόμων και αξιών του ελληνισμού, έτσι που η θυσία τους, όπως και η κάθε άλλη όμοια θυσία, να παίρνει θριαμβικές διαστάσεις.

Και ο Κ. Παλαιολόγος το ίδιο έπραξε. Πήγε στην Πόλη για την ύστατη πράξη της αντίστασης απέναντι στις μυριάδες των μανιασμένων πολιορκητών. Γνώριζε την μοίρα του από την ώρα που ορκιζόταν αυτοκράτορας εδώ στον Μυστρά. Ήταν όμως Έλληνας αυτοκράτορας στην προ πολλού Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία, πιστός στα αρχέτυπα της ελληνικής οικουμενικής σκέψης.

Αντίσταση διαρκείας και αντοχών τα 400 χρόνια σκλαβιάς στους Τούρκους, που οδήγησαν στο λυτρωτικό 1821.

Και ακολουθεί το έπος του ’40 απέναντι στους Ιταλούς και ο ηρωικός Απρίλης του ’41 ενάντια στους Γερμανούς εισβολείς, με την ίδια πατριωτική συνέπεια και πίστη στα ιερά και τα όσια της φυλής και της πατρίδας.

Και όταν το σκοτάδι από την επέλαση των δυνάμεων του ναζισμού και του φασισμού των 100.000 Γερμανών, 140.000 Ιταλών, 40.000 Βουλγάρων αλλά και σύμφωνα με νεότερα στοιχεία μεγάλου αριθμού στρατιωτών και οπλισμένων Αλβανών που συνεργάστηκαν στη Β. Ελλάδα με τους Γερμανούς, απλώθηκε από την Μακεδονία και Θράκη ως την Κρήτη, και από τα Ιόνια νησιά ως τις θάλασσες της Ιωνίας και τα Δωδεκάνησα, η εθνική επιλογή ήταν μία και αδιαπραγμάτευτη, ανεξάρτητα από το οποιοδήποτε κόστος. ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ. Κάθε άλλη επιλογή και μάλιστα εκείνη της υποταγής, θα ήταν προδοσία των ευγενικών ιδεωδών μας. Απαξίωση παλαιότερων απαράμιλλων θυσιών. Εθνική μειοδοσία στις προκλήσεις του μέλλοντος. Θα ήταν ταπείνωση ανά τους αιώνες και εθνικό άγος ακατάλυτο. Κάτι εθνικά αδιανόητο, που δεν θα είχε ξανασυμβεί στην ιστορία αυτού του τόπου σε ανάλογες περιπτώσεις ξενικής στρατιωτικής εισβολής.

Και νάτην ξεπετιέται εξ αρχής σαν έτοιμη από καιρό η Εθνική Αντίσταση, αντάξια όλων των προηγούμενων του ελληνισμού σε μεγαλείο, λάμψη και ιστορική αγιότητα. Σε μία ξέφρενη πορεία ηρωισμού και θυσιών, άλλοτε προς την δόξα, άλλοτε προς τον θάνατο και άλλοτε προς την αιωνιότητα. Αδιατίμητο τίμημα αναφοράς στη λαίλαπα της πιο σκληρής και απάνθρωπης κατοχής που γνώρισε ποτέ ο τόπος μας. Με την πείνα να θερίζει. Με την καθημερινή εικόνα των σκελετωμένων ανθρώπων, κυρίως στις μεγάλες πόλεις, να πεθαίνουν στους δρόμους και να συλλέγονται από τα κάρα των Δήμων. Με τα χιλιάδες απορφανισμένα παιδιά με τις πρησμένες κοιλιές νεκρά στους δρόμους της άσβεστης καταισχύνης. Με την επίταξη του φυσικού πλούτου και των αγαθών της χώρας, που διατίθεντο για τη συντήρηση και τις ανάγκες των δυνάμεων κατοχής. Με την αρπαγή των αποθεμάτων χρυσού της χώρας. Με τις προγραμμένες διαδρομές του Νταχάου, του Άουσβιτς και των άλλων στρατοπέδων του ολοκαυτώματος και των μαρτυρίων. Με την κατάλυση κάθε μορφής ελευθερίας. Με την υπέρτατη ανθρώπινη ηθική αξία, που είναι η ζωή του ανθρώπου, πλήρως απαξιωμένη, δίχως και την ελάχιστη κοινή αξία.

Η αντίσταση μπρος στην πρωτοφανή λαίλαπα ήταν πλέον νομοτελειακά αναγκαία και επιβεβλημένη. Κάθε αντίθετη άποψη ήταν ψευτοδίλημμα. Ήταν ιστορικά σαθρή και εθνικά άκρως ταπεινωτική. Και το ξέσπασμα δεν αργεί.

«Την πρώτη πράξη αντίστασης αποτελεί το κατέβασμα της γερμανικής σημαίας, η οποία κυμάτιζε στον βράχο της Ακρόπολης, από δύο νεαρούς φοιτητές την νύχτα της 30ης προς την 31η Μαΐου 1941, τον Μανόλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα. Το σχετικό γερμανικό ανακοινωθέν αναφέρει: «Κατά την νύχτα της 30ης προς 31η Μαΐου υπεξηρέθη η επί της Ακροπόλεως κυματίζουσα γερμανική πολεμική σημαία παρ’ αγνώστων δραστών. Διενεργούνται αυστηραί ανακρίσεις. Οι ένοχοι και οι συνεργοί αυτών θα τιμωρηθούν δια της ποινής του θανάτου». Γρήγορα έκαναν την εμφάνισή τους και οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις, οι περισσότερες από τον πρώτο κιόλας χρόνο της Κατοχής: ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ) με πολιτικό αρχηγό τον εξόριστο στην Γαλλία Νικόλαο Πλαστήρα και στρατιωτικό αρχηγό τον Ναπολέοντα Ζέρβα, η Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ) με πολιτικό αρχηγό τον Γεώργιο Καρτάλη και στρατιωτικό αρχηγό τον Δημήτριο Ψαρρό, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ), του οποίου την ιδρυτική πράξη υπέγραψαν εκπρόσωποι τεσσάρων κομμάτων, του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας, του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας, του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδας και της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας, η Πανελλήνιος Ένωσις Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ) με αρχηγό τον Κώστα Περρίκο, η Πανελλήνιος Απελευθερωτική Οργάνωσις (ΠΑΟ) με επικεφαλής τον Σωκράτη Δημάρατο, ο Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) του Αθανάσιου Γιαννακόπουλου, ο Προμηθέας ΙΙ του Χαράλαμπου Κουτσογιαννόπουλου, η Μπουμπουλίνα της Λέλας Καραγιάννη, η Υβόννη του Ιωάννη Πελτέκη κ. ά.

Από αυτές μαζικότητα απέκτησαν οι τρεις πρώτες. Η πιο μεγάλη αντιστασιακή οργάνωση υπήρξε το ΕΑΜ με τον ΕΛΑΣ ως στρατιωτικό σκέλος. Την άνοιξη του 1943 διέθετε 12.000 ενόπλους έναντι 4.000 του ΕΔΕΣ και ένα χρόνο αργότερα, την άνοιξη του 1944, 26.000 ενόπλους.

Στις 25 Μαρτίου 1942 έγινε στην Αθήνα η πρώτη φοιτητική διαδήλωση. Στις 22 Απριλίου 1942 έγινε η πρώτη καθολική απεργία των δημοσίων υπαλλήλων. Στις 20 Σεπτεμβρίου 1942 η ΠΕΑΝ ανατίναξε στην οδό Πατησίων, στο κέντρο της Αθήνας, τα γραφεία της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση), η οποία επιδίωκε να στρατολογήσει Έλληνες εθελοντές για να πολεμήσουν στο πλευρό των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο. Μετά από αυτό η ΕΣΠΟ διαλύθηκε.  Στις 25 Νοεμβρίου 1942 άνδρες του ΕΛΑΣ, του ΕΔΕΣ και Άγγλοι υπό την καθοδήγηση του Άρη Βελουχιώτη και του Ναπολέοντα Ζέρβα ανατίναξαν την γέφυρα του Γοργοποτάμου. Στις 28 Φεβρουαρίου 1943 η κηδεία του Κωστή Παλαμά, που στο φέρετρο του οποίου, κατά τον ποιητή Άγγ. Σικελιανό, ακουμπούσε τότε όλη η Ελλάδα, εξελίχθηκε σε λαϊκή διαδήλωση του αθηναϊκού λαού κατά των κατακτητών. Στις 5 Μαρτίου 1943 κηρύχθηκε γενική απεργία στην Αθήνα, γεγονός που ματαίωσε τα σχέδια των κατακτητών για επιστράτευση Ελλήνων ως εργατικό δυναμικό που θα αποστελλόταν στην Γερμανία. Στις 10 Μαρτίου 1944 το ΕΑΜ συγκρότησε την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), ένα είδος κυβέρνησης, η οποία ονομάστηκε και κυβέρνηση του βουνού. Πρόεδρός της ανέλαβε ο καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών Αλέξανδρος Σβώλος. Την νύχτα της 26ης προς 27η Απριλίου 1944 δύο Βρετανοί αξιωματικοί και Κρητικοί αντιστασιακοί απήγαγαν από την περιοχή του Ηρακλείου τον Γερμανό διοικητή της Κρήτης υποστράτηγο Κράιπε και τον μετέφεραν στην Αίγυπτο. Στις 5 Αυγούστου 1944 δυνάμεις του ΕΛΑΣ εξουδετέρωσαν ένα γερμανικό τάγμα στις Καρούτες Φωκίδας.

Στον νομό μας, στις 18 Αυγούστου 1941 ο Αντώνης Κουτσογιαννόπουλος από τα Πάκια, μέλος της οργάνωσης «Προμηθέας ΙΙ», ανατίναξε στον μόλο της Ελιάς 500 περίπου γερμανικά βαρέλια με καύσιμα. Ο απλός κόσμος στα χωριά έκρυβε στρατιώτες των βρετανικών και αυστραλιανών μονάδων, οι οποίοι είχαν εγκλωβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα. Στις 27 Ιουλίου 1943 αντάρτες του ΕΛΑΣ εξολόθρευσαν έξω από το Γεράκι στον δρόμο προς τον Κοσμά τον λόχο του Ιταλού διοικητή των ιταλικών δυνάμεων στην Τρίπολη Φεστούτσιο. Στις 27 Απριλίου 1944 αντάρτες του ΕΛΑΣ σε ενέδρα στην Γκαγκανιά Μολάων σκότωσαν τον Γερμανό στρατηγό Κρεζ. Στις 10 Αυγούστου 1944 αντάρτες του ΕΛΑΣ χτύπησαν την γερμανική βάση της Σελλασίας.

Οι Γερμανοί εφάρμοζαν την τακτική των αντιποίνων και των καμένων σπιτιών. Διακήρυτταν ότι για κάθε σκοτωμένο Γερμανό θα εκτελούσαν 50 Έλληνες. Η χώρα είναι διάσπαρτη με μαρτυρικούς τόπους. Ξεχωρίζουν το Κομμένο της Άρτας (16 Αυγούστου 1943) με 317 νεκρούς, τα Καλάβρυτα (13 Δεκεμβρίου 1943) με 800 περίπου νεκρούς, το Δίστομο (10 Ιουνίου 1944) με 223 νεκρούς. Όλα αυτά δεν έκαμπταν το φρόνημα του ελληνικού λαού. Στις 8 Σεπτεμβρίου, ο Μανώλης Λίτινας, μέλος της ομάδας «Υβόννη», μέσα στην σκοτεινή κλούβα, η οποία μετέφερε τον ίδιο και τους άλλους μελλοθάνατους στον τόπο της εκτέλεσης, έγραψε σε ένα κομμάτι χαρτί τα τελευταία του λόγια και το έριξε στον δρόμο. Σε αυτό έγραφε: «Σήμερα το πρωί τυφεκιζόμεθα, πέφτομε για την πατρίδα με γέλιο στα χείλη για τη λευτεριά».

Στην Λακωνία το πρώτο θύμα της Κατοχής είναι ο Κωνσταντίνος Ξανθάκος του Χαριλάου από την Πολοβίτσα, ο οποίος είχε άμεση εμπλοκή στην απόκρυψη των Άγγλων στρατιωτών στην περιοχή της Κουμουστάς. Συνελήφθη από τους Ιταλούς και εκτελέστηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1941 λίγο πιο έξω από τη Σπάρτη, στις Κουρκούλες. Στις 26 Νοεμβρίου 1943 οι Γερμανοι εκτέλεσαν στο Μονοδέντρι 118 ή κατ’ άλλους 100 Σπαρτιάτες, τον ανθό της πόλης, ως αντίποινα για την επίθεση που δέχτηκε την προηγούμενη μέρα γερμανική φάλαγγα στο ίδιο σημείο από δυνάμεις του ΕΛΑΣ. Ξεχωριστές περιπτώσεις μεταξύ των εκτελεσθέντων ήταν τα τέσσερα αδέρφια Τζιβανόπουλου (Δημοσθένης, Ιωάννης, Παρασκευάς, Σωκράτης) και ο γιατρός Χρήστος Καρβούνης. Ο γιατρός είχε σπουδάσει στην Γερμανία και οι Γερμανοί τού έδωσαν επί τόπου χάρη, την οποία όμως δεν αποδέχτηκε. Έτσι, εκτελέστηκε μαζί με τους υπολοίπους. Την επομένη ημέρα με φροντίδα του Δήμου Σπάρτης μεταφέρθηκαν τα πτώματα των θυμάτων για να ταφούν. «Είναι απερίγραπτοι οι θρήνοι και οι κοπετοί ολόκληρου του λαού κατά την νεκρώσιμον ακουλουθίαν και την ταφήν».

Ο θρήνος εκφράστηκε με μοιρολόι λόγιου χαρακτήρα:

Αητός στον ήλιο πέταξε μ’ ολόχρυσες φτερούγες
απάνω απ’ τον Ταΰγετο κι απάνω από τη Μάνη
κι αποβραδίς εκούρνιασε στο δόλιο Μονοδέντρι
εκεί που πέσαν οι εκατόν δεκαοκτώ λεβέντες.
Βάγια σέρνει στη μύτη του κι αστέρια στα φτερά του
φωνές και χαιρετίσματα σούρνει στ’ακρονυχά του.
Πάψτε, μάνες, τα κλάματα, σείστη ο απάνω κόσμος,
τι πέφτουν τ’ άνθια των δεντριών, σκίζονται τα λιθάρια,
τι απάνω στον Ταΰγετο ειν’ κι άλλα παλληκάρια.

Στις 24 Μαρτίου 1944 οι Γερμανοί εκτέλεσαν στην Κοκκινόλουτσα 35 Έλληνες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν από τις Κροκεές. Την 1η Μαΐου 1944 εκτέλεσαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής στην Αθήνα 200 Έλληνες ως αντίποινα για τον θάνατο του στρατηγού Κρεζ.

Αρχές Σεπτεμβρίου του 1944 οι Γερμανοί, πιεζόμενοι και στο ανατολικό και στο δυτικό μέτωπο, αρχίζουν να αποχωρούν από τη Ελλάδα. Την 1η Σεπτεμβρίου 1944 έφυγαν από το Γύθειο και την 3η Σεπτεμβρίου από την Σπάρτη. Στις 12 Οκτωβρίου έφυγαν από την Αθήνα. Έτσι, έφτασε στο τέλος της η μεγάλη περιπέτεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου για την Ελλάδα, ενώ είχαν αρχίσει να φαίνονται έντονα τα σύννεφα της νέας περιπέτειας που θα ακολουθούσε, αυτής του εμφυλίου πολέμου, που καταγράφτηκε στις μαύρες δέλτους της νεότερης ιστορίας μας ως εθνική συμφορά».

Η Εθνική Αντίσταση 1941 – 1944 είναι μία ακριβή σελίδα για την ιστορία μας, αλλά και για το μέλλον της χώρας μας. Σήμερα ομόψυχα την τιμάμε όπως αρμόζει για μεγάλες στιγμές του ελληνισμού. Σήμερα τιμάμε αυτούς που με τον αγώνα τους και με την θυσία τους ενάντια στους εισβολείς του άξονα τίμησαν τις υψηλές ανθρώπινες αξίες και πρέπει τούτο να μας εμπνέει. Η έμπνευση ως η άλλη όψη ενός διαφορετικού αγώνα. Ως το ειρηνικό όπλο για τον αγώνα του μέλλοντός μας. Όχι μόνο στο πλαίσιο των σύγχρονων πρακτικών και προβληματισμών, για μια συλλογική αντίληψη οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας και ειρηνικής διαβίωσης των λαών της Ευρώπης - που πρέπει και ‘μεις οι ΄Ελληνες, ως δικαιοπάροχοι των πνευματικών αξιών του σύγχρονου πολιτισμού, να είμαστε σε διαρκή εγρήγορση με στόχο ένα ισότιμο ανθρωποκεντρικά και ισόρροπο εθνολογικά πανευρωπαϊκό σύστημα συμπόρευσης - αλλά και ενόψει της σύγχρονης οικονομικής κρίσης και κρίσης αρχών και αξιών που βιώνει η χώρα μας.

Για την αντιμετώπιση των οποίων καλούμαστε να επιδείξουμε το ίδιο λελογισμένο και ιστορικά δικαιωμένο φρόνημα ενότητας, αντοχών, γενναιότητας και πατριωτισμού. Εκείνα που επέδειξαν οι πρόγονοί μας κατά την αντίσταση 1941 – 1945 ενάντια στους εισβολείς του άξονα αλλά και σε όλες τις δύσκολες φάσεις της ιστορίας του  Ελληνισμού. Οι Έλληνες στη μακραίωνη ιστορία τους μαζί με τα μεγάλα έργα μπορεί και να διαφωνούσαν και να αντιμάχονταν αλλήλους, μεμψίμοιροι όμως και δειλοί απέναντι στις ιστορικές προκλήσεις  και κακουχίες δεν υπήρξαν ποτέ, γι’ αυτό και μεγαλούργησαν.
Ας κρατήσουν νυν και αεί οι ευχές. Οι μνήμες. Και τα Άγια μνημόσυνα. Στις πράξεις μας και στις ελπίδες μας ως δημιουργικού λαού και σύγχρονης Πολιτείας, που και τα δυό επιβάλλεται να γίνουν η νέα Μεγάλη Ιδέα του ελληνισμού. Έτσι ώστε το Ένα και Όλον του χθες, του σήμερα και του αύριο του ελληνισμού, να πορευτεί ελπιδοφόρο όπως το προμάντεψε στον ‘’Δωδεκάλογο του Γύφτου’’ ο Κωστής Παλαμάς. ‘’Για το ανέβασμα το νέο που σε καλεί, θα αισθανθείς, να σου φυτρώνουν, ω χαρά, τα φτερά τα πρωτινά σου τα μεγάλα’’.


Εορτασμός Εθνικής Αντίστασης

Μητροπολιτικός Ναός Σπάρτης


Παναγιώτης Κομνηνός

Η APELA προτείνει

image

Eτικέτες :
images Άρθρα
01-03-2024

Κοντούλα λεμονιά

images Άρθρα
19-01-2024

Αϊ Γιάννη μου

images Άρθρα
19-01-2024

Η «ΜΑΣΚΑ»

images Άρθρα
10-01-2024

Η Ρώμη του 2024