notification icon
Θα θέλατε να σας ενημερώνουμε για τα έκτακτα γεγονότα ;

Πόρτολας: Ψυχολογία και οικονομική κρίση, οι πληροφορίες που μας «ταΐζουν» και η αλλοίωση της πραγματικότητας (μέρος 2ο)

slider_image

Μοιράσου το άρθρο:

28-05-2013

«Η μισή αλήθεια είναι το μεγαλύτερο ψέμα»  Γκαίμπελς

«Δε με νοιάζουν τα ψέματα, αλλά μισώ τις ανακρίβειες»  Samuel Butler

Στην τελευταία επικοινωνία μας ξεκίνησα μια σύντομη αναφορά στους τρόπους διαστρέβλωσης της πραγματικότητας και άλωσης της σκέψης μέσα από την «επεξεργασία» των πληροφοριών που διοχετεύουν οι διάφορες πηγές (κυβέρνηση, κόμματα, παρατρεχάμενοι του Συστήματος κ.ά.). Για να το καταφέρουν αυτό χρησιμοποιούν τους γνωστούς, και πάντα φιλικούς προς αυτούς, διαύλους επικοινωνίας (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, κλπ) και τους συνήθως έμμισθους δημοσιογράφους. Αυτοί, αφενός λειτουργούν σαν αμορτισέρ των κοινωνικών κραδασμών (όσοι φωνάζουν, βρίζουν, γελοιοποιούν την πολιτική καθημερινότητα) και αφετέρου, προσπαθούν να εμφυσήσουν ένα φοβικό μέλλον ανασφάλειας και να πείσουν με το εύηχο ιδεολόγημα της οικονομικής σταθερότητας (οι «φανεροί» του συστήματος που βέβαια δεν παρουσιάζονται παρά σαν «ειδικοί», «γνώστες των πραγμάτων» και «λογικοί».
     
Στο προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στην στρέβλωση κατά την ανάλυση της πληροφορίας, στη δημιουργία και διοχέτευση πληροφοριών κατά το δοκούν, και τέλος, στην γελιοποίηση μέσω των μηχανισμών εξευτελισμού που εξαπολύει το Σύστημα. Συνεχίζοντας θα αναφερθώ στην «ειλικρινειοποίηση», στα «έγκυρα μέσα», στην δημιουργία δήθεν «αντίθετων απόψεων» και στη επιλεκτική δημιουργία «κοινωνικής υστερίας».

● «Ειλικρινειοποίηση». Ένα ακόμα κόλπο που αναπτύχθηκε και επιβλήθηκε από το αμερικάνικο μάρκετινγκ. Αυτό χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εταιρειών αλλά κυρίως πολιτικών που «τα έχουν κάνει μαντάρα». Όταν διαπιστώνουν ότι δε γίνεται να καλυφθεί η αλήθεια και η δυσφορία από την κοινωνία βαίνει αυξανόμενη, αυτοί εμφανίζονται πίσω από το προσωπείο της ειλικρίνειας και παραδεχόμενοι το λάθος τους ζητούν ταπεινά συγνώμη. Με την παραδοχή του λάθους εμφανίζουν τον ανθρώπινο, άρα και αδύναμο, χαρακτήρα τους προσπαθώντας, πάλι με το ψέμα, να φανούν πιο ανθρώπινοι και ταπεινοί, ότι ταυτίζονται με τον ψηφοφόρο τους που είναι ένας απλός άνθρωπος που κάνει σφάλματα. Δυστυχώς, όσο παράδοξο και να φαίνεται, το κόλπο αυτό πιάνει και ο κόσμος όχι μόνο τους συγχωρεί αλλά γίνεται και ο μεγαλύτερος υπερασπιστής των «μετανοιωμένων» και «ειλικρινών».

●  «Έγκυρα μέσα». Ένα παλιό και πολύ καλό κόλπο είναι η διάκριση των μέσων σε «σοβαρά» και «έγκυρα» από τη μία πλευρά, και σε «κίτρινα», «λαϊκά», «αναξιόπιστα» και «χρωματισμένα πολιτικά» από την άλλη. Με τον τρόπο αυτό το Σύστημα πριμοδοτεί τα δικά του μέσα με τη «βούλα» της σοβαρότητας και εγκυρότητας, ενώ οποιοδήποτε άλλο που μπορεί να γίνει φορέας αντίθετων απόψεων αμαυρώνεται και στιγματίζεται εκ των προτέρων. Ο αφελής κόσμος θεωρεί οτιδήποτε προέρχεται από τα πρώτα είναι σωστό και ακριβές ενώ ότι επικοινωνείται μέσω των δεύτερων αυτόματα εκλαμβάνεται σαν κατασκευασμένο και ψευδές. Με τον τρόπο αυτό οι «συστημικοί» δίαυλοι επικοινωνίας καθίστανται οι μόνες πηγές «αξιόπιστης» ενημέρωσης και τα νέα που εκπέμπονται μέσω αυτών έχουν την ισχύ της απόλυτης αλήθειας. Οι ειδήσεις που προέρχονται από άλλες πηγές αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη και καχυποψία. Επίσης, με τον τρόπο αυτό επιλέγεται από το Σύστημα ποια είδηση πρέπει ο πολίτης να θεωρήσει σπουδαία και σε ποια να μη δώσει τη δέουσα σημασία. Έτσι, μπορούν να περνούν σπουδαία γεγονότα σαν ασήμαντα, απαξιώνοντάς τα, και το αντίστροφο.

● Δημιουργία δήθεν «αντίθετων απόψεων».  Αν και όταν μια κατάσταση αρχίζει να γίνεται επίφοβη για το Σύστημα, τότε κατασκευάζεται κάποιος δήθεν «αντίπαλος». Αυτός, συνήθως, ανήκει στο ίδιο το Σύστημα και υποστηριζόμενος από αυτό (χρηματικά αλλά και με κάθε άλλο δυνατό μέσο) εμφανίζεται σαν μια αντιπολιτευτική και φιλολαϊκή φωνή. Σκοπός είναι να επιτυγχάνεται ευκολότερα η παραπληροφόρηση, καθώς ο αφυπνισμένος πολίτης που θα επιλέξει να ενημερωθεί από ένα εξωσυστημικό μέσο θα είναι έτοιμος να «ρουφήξει» ότι πληροφορία του παρασχεθεί από τους «αντίθετους» και «ανεξάρτητους» διακινητές ειδήσεων. Το δυστύχημα εδώ είναι ότι, ενώ θεωρεί ότι διαφωνεί με τις κυρίαρχες επιλογές, στην ουσία θα συμφωνεί όλο και περισσότερο και μάλιστα θα είναι σίγουρος για το αντίθετο.  

● Δημιουργία «κοινωνικής υστερίας». Κάτι που πλέον εισάγεται καθημερινά στη ζωή μας είναι η τηλεοπτικά μεταδιδόμενη «κοινωνική υστερία». Τα σύγχρονα ΜΜΕ, με πρωτεργάτη την τηλεόραση επιτελούν καθημερινά την κυριότερη επικοινωνιακή τους λειτουργία: να φοβίσουν και ταυτόχρονα να γεννήσουν την ελπίδα. Μα πως γίνεται αυτό και γιατί, θα αναρωτηθεί κάποιος. Μα είναι απλό, αυτά τα δύο χρειάζονται ταυτόχρονα και με εναλλαγές για να μας υποδουλώσουν στα σχέδια όσων μας κυβερνούν (και δεν μιλάω για την εκάστοτε κυβέρνηση). Η εμφύτευση του φόβου και της ανασφάλειας δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για άμεση υποταγή στο παρόν, ενώ η εμφάνιση της ελπίδας και της διεξόδου (αν βέβαια ακολουθήσουμε τις υποδείξεις των «ειδικών») δημιουργεί συναισθήματα υποταγής στο μέλλον. «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω σε τίποτα, είμαι ελεύθερος», είπε ο Καζαντζάκης. Να ο λόγος που οι ειδήσεις βρίθουν από λοιμούς, φυσικές καταστροφές, οικονομικές καταρρεύσεις, τρομοκρατικά χτυπήματα, επικείμενες χρεοκοπίες, έξαρση εγκληματικότητας κλπ. Για να θυμηθούμε τους δικούς μας φόβους: ανεργία, αμφισβητούμενη απασχόληση, μετέωρες τραπεζικές καταθέσεις, επισφαλείς συντάξεις, πολιτική αστάθεια, μειώσεις μισθών, εξαφάνιση φαρμάκων, απομόνωση της χώρας και τόσα άλλα παρόμοια, λυπηρά, καταστροφολογικά, τρομακτικά και  δεσμευτικά για τη ζωή και το μέλλον μας. Και μόλις υποχωρήσουμε και δεχτούμε κάθε νέο μέτρο, τότε θα υποστούμε την επόμενη καταστροφολογική επίθεση, θα γίνουμε κοινωνοί νέων ψευτοδιλλημάτων, θα «πουλήσουμε και τα παιδιά μας» για μια ψευδαίσθηση ασφάλειας μέχρι που δεν θα έχουμε τίποτε άλλο να μας πάρουν…

Νίκος Πόρτολας,
Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. - Ψυχολόγος,
MSc ΔΜΥ, PhD Κοινωνικής Ψυχολογίας

«Η μισή αλήθεια είναι το μεγαλύτερο ψέμα»  Γκαίμπελς

«Δε με νοιάζουν τα ψέματα, αλλά μισώ τις ανακρίβειες»  Samuel Butler

Στην τελευταία επικοινωνία μας ξεκίνησα μια σύντομη αναφορά στους τρόπους διαστρέβλωσης της πραγματικότητας και άλωσης της σκέψης μέσα από την «επεξεργασία» των πληροφοριών που διοχετεύουν οι διάφορες πηγές (κυβέρνηση, κόμματα, παρατρεχάμενοι του Συστήματος κ.ά.). Για να το καταφέρουν αυτό χρησιμοποιούν τους γνωστούς, και πάντα φιλικούς προς αυτούς, διαύλους επικοινωνίας (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας, κλπ) και τους συνήθως έμμισθους δημοσιογράφους. Αυτοί, αφενός λειτουργούν σαν αμορτισέρ των κοινωνικών κραδασμών (όσοι φωνάζουν, βρίζουν, γελοιοποιούν την πολιτική καθημερινότητα) και αφετέρου, προσπαθούν να εμφυσήσουν ένα φοβικό μέλλον ανασφάλειας και να πείσουν με το εύηχο ιδεολόγημα της οικονομικής σταθερότητας (οι «φανεροί» του συστήματος που βέβαια δεν παρουσιάζονται παρά σαν «ειδικοί», «γνώστες των πραγμάτων» και «λογικοί».
     
Στο προηγούμενο άρθρο αναφέρθηκα στην στρέβλωση κατά την ανάλυση της πληροφορίας, στη δημιουργία και διοχέτευση πληροφοριών κατά το δοκούν, και τέλος, στην γελιοποίηση μέσω των μηχανισμών εξευτελισμού που εξαπολύει το Σύστημα. Συνεχίζοντας θα αναφερθώ στην «ειλικρινειοποίηση», στα «έγκυρα μέσα», στην δημιουργία δήθεν «αντίθετων απόψεων» και στη επιλεκτική δημιουργία «κοινωνικής υστερίας».

● «Ειλικρινειοποίηση». Ένα ακόμα κόλπο που αναπτύχθηκε και επιβλήθηκε από το αμερικάνικο μάρκετινγκ. Αυτό χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις εταιρειών αλλά κυρίως πολιτικών που «τα έχουν κάνει μαντάρα». Όταν διαπιστώνουν ότι δε γίνεται να καλυφθεί η αλήθεια και η δυσφορία από την κοινωνία βαίνει αυξανόμενη, αυτοί εμφανίζονται πίσω από το προσωπείο της ειλικρίνειας και παραδεχόμενοι το λάθος τους ζητούν ταπεινά συγνώμη. Με την παραδοχή του λάθους εμφανίζουν τον ανθρώπινο, άρα και αδύναμο, χαρακτήρα τους προσπαθώντας, πάλι με το ψέμα, να φανούν πιο ανθρώπινοι και ταπεινοί, ότι ταυτίζονται με τον ψηφοφόρο τους που είναι ένας απλός άνθρωπος που κάνει σφάλματα. Δυστυχώς, όσο παράδοξο και να φαίνεται, το κόλπο αυτό πιάνει και ο κόσμος όχι μόνο τους συγχωρεί αλλά γίνεται και ο μεγαλύτερος υπερασπιστής των «μετανοιωμένων» και «ειλικρινών».

●  «Έγκυρα μέσα». Ένα παλιό και πολύ καλό κόλπο είναι η διάκριση των μέσων σε «σοβαρά» και «έγκυρα» από τη μία πλευρά, και σε «κίτρινα», «λαϊκά», «αναξιόπιστα» και «χρωματισμένα πολιτικά» από την άλλη. Με τον τρόπο αυτό το Σύστημα πριμοδοτεί τα δικά του μέσα με τη «βούλα» της σοβαρότητας και εγκυρότητας, ενώ οποιοδήποτε άλλο που μπορεί να γίνει φορέας αντίθετων απόψεων αμαυρώνεται και στιγματίζεται εκ των προτέρων. Ο αφελής κόσμος θεωρεί οτιδήποτε προέρχεται από τα πρώτα είναι σωστό και ακριβές ενώ ότι επικοινωνείται μέσω των δεύτερων αυτόματα εκλαμβάνεται σαν κατασκευασμένο και ψευδές. Με τον τρόπο αυτό οι «συστημικοί» δίαυλοι επικοινωνίας καθίστανται οι μόνες πηγές «αξιόπιστης» ενημέρωσης και τα νέα που εκπέμπονται μέσω αυτών έχουν την ισχύ της απόλυτης αλήθειας. Οι ειδήσεις που προέρχονται από άλλες πηγές αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη και καχυποψία. Επίσης, με τον τρόπο αυτό επιλέγεται από το Σύστημα ποια είδηση πρέπει ο πολίτης να θεωρήσει σπουδαία και σε ποια να μη δώσει τη δέουσα σημασία. Έτσι, μπορούν να περνούν σπουδαία γεγονότα σαν ασήμαντα, απαξιώνοντάς τα, και το αντίστροφο.

● Δημιουργία δήθεν «αντίθετων απόψεων».  Αν και όταν μια κατάσταση αρχίζει να γίνεται επίφοβη για το Σύστημα, τότε κατασκευάζεται κάποιος δήθεν «αντίπαλος». Αυτός, συνήθως, ανήκει στο ίδιο το Σύστημα και υποστηριζόμενος από αυτό (χρηματικά αλλά και με κάθε άλλο δυνατό μέσο) εμφανίζεται σαν μια αντιπολιτευτική και φιλολαϊκή φωνή. Σκοπός είναι να επιτυγχάνεται ευκολότερα η παραπληροφόρηση, καθώς ο αφυπνισμένος πολίτης που θα επιλέξει να ενημερωθεί από ένα εξωσυστημικό μέσο θα είναι έτοιμος να «ρουφήξει» ότι πληροφορία του παρασχεθεί από τους «αντίθετους» και «ανεξάρτητους» διακινητές ειδήσεων. Το δυστύχημα εδώ είναι ότι, ενώ θεωρεί ότι διαφωνεί με τις κυρίαρχες επιλογές, στην ουσία θα συμφωνεί όλο και περισσότερο και μάλιστα θα είναι σίγουρος για το αντίθετο.  

● Δημιουργία «κοινωνικής υστερίας». Κάτι που πλέον εισάγεται καθημερινά στη ζωή μας είναι η τηλεοπτικά μεταδιδόμενη «κοινωνική υστερία». Τα σύγχρονα ΜΜΕ, με πρωτεργάτη την τηλεόραση επιτελούν καθημερινά την κυριότερη επικοινωνιακή τους λειτουργία: να φοβίσουν και ταυτόχρονα να γεννήσουν την ελπίδα. Μα πως γίνεται αυτό και γιατί, θα αναρωτηθεί κάποιος. Μα είναι απλό, αυτά τα δύο χρειάζονται ταυτόχρονα και με εναλλαγές για να μας υποδουλώσουν στα σχέδια όσων μας κυβερνούν (και δεν μιλάω για την εκάστοτε κυβέρνηση). Η εμφύτευση του φόβου και της ανασφάλειας δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για άμεση υποταγή στο παρόν, ενώ η εμφάνιση της ελπίδας και της διεξόδου (αν βέβαια ακολουθήσουμε τις υποδείξεις των «ειδικών») δημιουργεί συναισθήματα υποταγής στο μέλλον. «Δεν φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω σε τίποτα, είμαι ελεύθερος», είπε ο Καζαντζάκης. Να ο λόγος που οι ειδήσεις βρίθουν από λοιμούς, φυσικές καταστροφές, οικονομικές καταρρεύσεις, τρομοκρατικά χτυπήματα, επικείμενες χρεοκοπίες, έξαρση εγκληματικότητας κλπ. Για να θυμηθούμε τους δικούς μας φόβους: ανεργία, αμφισβητούμενη απασχόληση, μετέωρες τραπεζικές καταθέσεις, επισφαλείς συντάξεις, πολιτική αστάθεια, μειώσεις μισθών, εξαφάνιση φαρμάκων, απομόνωση της χώρας και τόσα άλλα παρόμοια, λυπηρά, καταστροφολογικά, τρομακτικά και  δεσμευτικά για τη ζωή και το μέλλον μας. Και μόλις υποχωρήσουμε και δεχτούμε κάθε νέο μέτρο, τότε θα υποστούμε την επόμενη καταστροφολογική επίθεση, θα γίνουμε κοινωνοί νέων ψευτοδιλλημάτων, θα «πουλήσουμε και τα παιδιά μας» για μια ψευδαίσθηση ασφάλειας μέχρι που δεν θα έχουμε τίποτε άλλο να μας πάρουν…

Νίκος Πόρτολας,
Αξιωματικός Π.Ν. ε.α. - Ψυχολόγος,
MSc ΔΜΥ, PhD Κοινωνικής Ψυχολογίας

Η APELA προτείνει

image

Eτικέτες :
images Άρθρα
01-03-2024

Κοντούλα λεμονιά

images Άρθρα
19-01-2024

Αϊ Γιάννη μου

images Άρθρα
19-01-2024

Η «ΜΑΣΚΑ»

images Άρθρα
10-01-2024

Η Ρώμη του 2024