Πρόκειται για το έργο «Ανάδειξη περιοχής Αγίας Σοφίας και Κεντρικής Πύλης στην Άνω Πόλη Μονεμβασίας» και «Αποκατάσταση Ιερού ναού Παναγίας Οδηγήτριας ή Αγίας Σοφίας στην Άνω Πόλη Μονεμβασίας».
Τα εγκαίνια ετέλεσε ο Πρωτοπρεσβύτερος Κωνσταντινός Κρυπωτός, εφημέριος της Ενορίας Μονεμβασίας.
Και τα δύο έργα εντάχθηκαν στο ΕΣΠΑ 2007-2013, με αρχικούς εγκεκριμένους προϋπολογισμούς 1.200.000 ευρώ και 1.600.000 ευρώ αντίστοιχα.
Η ανάδειξη της Άνω Πόλης, του χώρου που άλλοτε αποτελούσε το διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο της καστροπολιτείας, με τις κατοικίες των αρχόντων και των ευγενών, αποτελούσε πάντα ένα μεγάλο όνειρο αλλά και ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο.
ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΜΙΑΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΩ ΠΟΛΗ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑΣ
Το έργο με τίτλο «Ανάδειξη περιοχής ναού Αγίας Σοφίας και Κεντρικής Πύλης στην Άνω Πόλη Μονεμβασίας», εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» (Άξονας προτεραιότητας 03 - Βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος) και υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία, κατά το χρονικό διάστημα από 7/12/2013 έως 31/12/2015, αρχικά από την 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και εν συνεχεία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λακωνίας.
Στο πλαίσιο των εργασιών αποκαλύφθηκε και αναδείχθηκε μια γειτονιά της Άνω Πόλης, που περιλαμβάνει το συγκρότημα της κεντρικής πύλης με τους επιμέρους χώρους του και τον πλησιόχωρο ανώνυμο ναό, δύο οικίες (Οικίες 1 και 2) και δίκτυο δρόμων, το οποίο συνδέει την πύλη με το λαμπρότερο βυζαντινό μνημείο της Μονεμβασίας, το ναό της Αγίας Σοφίας ή Παναγίας Οδηγήτριας.
Τα μνημεία αυτά συνιστούν μια ενδιαφέρουσα ενότητα του οικιστικού συνόλου της καστροπολιτείας, παρέχοντας με εύληπτο και διδακτικό τρόπο πληροφορίες για την οργάνωση και τις λειτουργίες μιας πόλης-κάστρου, με συνεχή χρήση από τον 6ο μέχρι και το 19ο αιώνα. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε ανάδειξη της αξιόλογης τοπικής χλωρίδας, με τη δημιουργία μικρών υπαίθριων φυτολογικών συλλογών.
Με τις επεμβάσεις αποδόθηκε στο κοινό μία αδιερεύνητη μέχρι σήμερα κεντρική γειτονιά της Άνω Πόλης, όπου τα μνημεία στερεώθηκαν και αναδείχθηκαν σε εκθέματα, προβλήθηκε η ιστορική και εκπαιδευτική αξία τους και ενισχύθηκε ο κοινωνικός τους χαρακτήρας μέσα από την ένταξή τους στο δίκτυο περιήγησης της καστροπολιτείας.
ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ι.Ν. ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ Ή ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑΣ
Το έργο «Αποκατάσταση του Ι.Ν. Παναγίας Οδηγήτριας ή Αγίας Σοφίας στην Άνω Πόλη Μονεμβασίας, Δ. Μονεμβασίας, Π.Ε. Λακωνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου», εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» (ΕΠΑΝ ΙΙ) του ΕΣΠΑ 2007-2013) και πραγματοποιήθηκε από τη Διεύθυνση Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων, με ανάδοχο εργασιών την εταιρεία «ΕΥΚΤΙΤΟΣ Α.Ε.»
Ο ναός κτίστηκε τον 12ο αι. στον τύπο του σταυροειδούς οκταγωνικού ναού. Στα δυτικά διαμορφώνεται θολοσκέπαστος νάρθηκας. Στη νότια πλευρά του αναπτύσσεται θολωτή κινστέρνα και στοά που επικοινωνούσε με τον κυρίως ναό. Σύμφωνα με γραπτές πηγές ήταν αφιερωμένος στην Παναγία Οδηγήτρια. Μετά την επανάσταση του 1821 αφιερώθηκε στη Σοφία του Θεού, επειδή θεωρήθηκε πιστό αντίγραφο της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη.
Από την εντοίχια ζωγραφική του, που ανάγεται στα τέλη του 12ου – αρχές 13ου αιώνα σώζονται ενδιαφέρουσες παραστάσεις, όπως ο Χριστός ως «Παλαιός των Ημερών» στο Ιερό Βήμα, σκηνές από το Βίο του Αγίου Νικολάου στην Πρόθεση καθώς και ο Χριστός με δύο σεβίζοντες αγγέλους και δύο ολόσωμους αρχαγγέλους στον νάρθηκα. Υψηλής ποιότητας και επιμελημένης εκτέλεσης είναι και ο γλυπτός διάκοσμος του ναού, που χρονολογείται στον 12ο αιώνα.
Το μνημείο, την περίοδο της Α΄ Ενετοκρατίας (1464-1540) πιθανότατα λειτούργησε ως ναός καθολικού δόγματος, ενώ κατά την Α΄ Οθωμανική κυριαρχία (1540-1690) μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, το «Φετιχέ» ή του «Σουλτάνου Σουλειμάν». Κατά τη Β’ Ενετοκρατία (1690-1715) αποτέλεσε το καθολικό μονής δυτικού δόγματος, αφιερωμένο στη Madonna del Carmine, με την προσθήκη διώροφου εξωνάρθηκα. Ως μουσουλμανικό τέμενος επαναλειτούργησε μετά τη Β΄ Οθωμανική κατάκτηση (1715-1821). Eπέστρεψε στη Χριστιανική λατρεία μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1821.
Παράλληλα, στο ναό πραγματοποιήθηκε από συντηρήτρια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λακωνίας συντήρηση και ανάδειξη του τοιχογραφικού διακόσμου στον τρούλο ενώ με αυτεπιστασία υλοποιήθηκε και το υποέργο «Ανασκαφικές διερευνήσεις στο πλαίσιο του αποκατάστασης του Ι.Ν. Παναγίας Οδηγήτριας ή Αγίας Σοφίας στην Άνω Πόλη Μονεμβασίας, Δ. Μονεμβασίας, Π.Ε. Λακωνίας, Περιφέρειας Πελοποννήσου». Από τις ανασκαφικές εργασίες αποκαλύφθηκαν σημαντικά στοιχεία για τις οικοδομικές φάσεις του μνημείου, την ιστορία και τις χρήσεις του.
ΦΩΤΟ: Παναγιώτα Σκάγκου, Μιχάλης Καρούνης
Πηγή: monemvasianews.gr
